vrijmetselarij in België in cijfers

In het boekje Vrijmetselarij dat in 2009 bij Luster verscheen - en waarvan al 4600 exemplaren over de toonbank gingen - vermeld ik per obediëntie het aantal leden. Ongeveer 2,5 jaar zijn de cijfers voor alle koepels opnieuw toegenomen. Even een overzicht:

- Het Grootoosten van België telde tot voor kort net geen 10.000 leden. Vandaag zijn dat er 10.100, met 110 loges. Dat is er eentje meer dan in 2009. 81 werkplaatsen zijn Franstalig, waarvan er 3 in Vlaanderen (Les Amis du Commerce et La Persévérance réunis in Antwerpen, Les Vrais Amis in Gent), 28 zijn  Nederlandstalig en eentje tweetalig (Trois Niveaux in Oostende). 

Een aantal loges zoals het Kortrijkse L'Amitié is trouwens pas in 1971 op het Nederlands als voertaal overgeschakeld. Bijna alle GOB-loges werken volgens de Moderne Belgische Ritus; een enkeling gebruikt de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus (de Nederlandstalige werkplaats De Vier Ghecroonde in Brussel,  La Voûte étoilée in Hoei en Acacia in Gent).

- Droit Humain staat qua ledenaantallen op de tweede plaats. De DH-loges zijn gemengd, maar in totaal zijn 2/3 van haar leden vrouwen. De obediëntie is op korte tijd erg gegroeid: van ruim 6500 naar 7000 leden, oftewel van 96 naar 98 werkplaatsen (70 Franstalig, 25 Nederlandstalig en 3 tweetalig). De gangbare ritus is deze van de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus. Bij DH is er geen opsplitsing tussen de blauwe en de hogere graden: leden kunnen van de leerlingengraad tot de 33e doorgroeien zonder van koepel of van ritus te moeten veranderen. Dat DH nog steeds groeit is enigszins verrassend, gezien de 'concurrentie' met Lithos. Deze conferederatie van gemengde loges ontstond immers als reactie op de stugheid van de DH-administratie. 

- De Grootloge van België is, net als het GOB, in de kern vrijzinnig maar gebruikt wel de Opperbouwmeester van het Heelal als symbool. Haar ledenaantal is min of meer met 3700 leden hetzelfde gebleven, maar is wel van 61 naar 60 loges gegaan, plus de studieloge Trigonum Coronatum in Antwerpen. Ook hier is het merendeel van de werkplaatsen Franstalig. Kijken we langer in tijd dan zou je zien dat ook de GLB een enorme groei heeft gekend: in de jaren '70 waren er een 30-tal loges, en tien jaar geleden waren dat er 50. 

- De Vrouwengrootloge van België, die qua filosofie het dichtst bij de GLB aansluit, ging van 1800 naar 2000 leden. Er zijn vandaag 44 werkplaatsen: een stijging van 8 vergeleken met 2008-2009: 32 Franstalige en 7 Nederlandstalige. Er zijn 5 loges onder de VGLB actief in Denemarken en de Verenigde Staten. 24 van die loges gebruiken de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus, 11 de Franse Ritus (die niet zo veel verschilt van de Moderne Belgische Ritus) en 9 de Traditionele Franse Ritus.

- De Reguliere Grootloge van België is - de naam zegt het zelf - de enige reguliere koepel die als dusdanig door de United Grand Lodge of England (en in verlenging daarvan de hele maçonnieke wereld) is erkend. Ze is in volle bloei: van bijna 1600 leden is ze op korte tijd naar 1700 gegaan, en van 45 naar 52 loges. 27 zijn er Franstalig, 19 Nederlandstalig, 2 tweetalig (inclusief de onderzoeksloge Ars Macionica), 2 Engelstalig, 1 Duitstalig en 1 Duitstalig/Grieks. Er is een veelvoud van ritussen, gaande van de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus, de Gerectificeerde Schotse Ritus, de Franse Ritus, de Schotse Filosofische Ritus tot de York Ritus. De RGLB kan ongetwijfeld - als deze uitdrukking gepast is - enig voordeel halen uit de intrekking van de regulariteit van de Franse GLNF een klein jaar geleden. Franse reguliere vrijmetselaars zouden zich bijgevolg tot de RGLB kunnen wenden. Hetzelfde zou in de toekomst ook voor de Nederlanders van toepassing kunnen zijn: in Londen worden momenteel vragen gesteld of het Grootoosten der Nederlanden zich nog steeds wel helemaal aan de regels van de regulariteit houdt. 

- Confederatie van Loges Lithos is een buitenbeentje: niet erkend door de RGLB (weinig verrassend) en geen contact met de 4 andere irreguliere koepels. Lithos telt ongeveer 400 leden verspreid over 15 loges: 7 Nederlandstalige, 5 Franstalige, 1 Duitstalige en 2 werkplaatsen bevinden zich in Duitsland en Zwitserland. Een werkplaats onder het gemengde Lithos heeft de vrije keuze van ritus. Je zou ze bijna kunnen beschouwen als een samenwerkingsverband tussen 'wilde' of autonome loges. In tegenstelling tot de andere koepels is er bij Lithos geen sprake van een Grootmeester/es, maar wel van een voorzitter van de administratieve commissie, vergelijkbaar met een raad van bestuur bij een vereniging. 


- De Gemengde Grootloge van België zou in september 2011 van start zijn gegaan als een poging om de principes van GLB en VGLB te verenigingen in een nieuwe, gemengde obediëntie als antwoord op het vrijzinnige en internationale DH en het losse Lithos. Het is in hoofdzaak een Franstalig initiatief waarvan het voorbeeld ook uit Frankrijk werd gehaald; in deze instantie is de benaming Grande Loge mixte de Belgique misschien gepaster. In elk geval valt de Waterloose werkplaats Lumière et Vérité min of meer onder de Grande Loge mixte de France. Veel potten worden momenteel niet gebroken: het lijkt bij de Belgische Gemengde Grootloge allemaal wat stil te zijn gevallen. 


- Een buitenbeentje vormt de Grootloge van Memphis-Misraïm, waar de nadruk ligt op de 'Egyptische' vrijmetselarij met een paar blauwe loges actief, goed voor een handvol leden in het beste geval. 

Even optellen: vandaag zijn er grosso modo 24.800 vrijmetselaars. 23.200 van hen zijn irregulier; daarvan zijn er 7.000 vrouw oftewel 35 % van alle (ir)reguliere vrijmetselaars onder één van de genoemde koepels. Er zijn 381 blauwe loges (voor leerlingen, gezellen en meesters) waarvan een tiental in het buitenland. Ongeveer 250 werkplaatsen zijn Franstalig, 105 Nederlandstalig en een 25-tal twee- of anderstalig. De cijfers kunnen niet helemaal correct worden gegeven vanwege dubbel lidmaatschap: een vrijmetselaar onder een DH-loge zou zich ook bij eentje van het GOB kunnen aansluiten (omgekeerd niet). Niet meegeteld zijn de leden van autonome werkplaatsen (die dus onder geen enkele obediëntie vallen) en van loges onder  buitenlandse koepels die in België actief zijn, zoals het Grootoosten van Luxemburg of de Grootloge van Schotland. Tel er dus nog een paar honderd tot 4.000 man bij. Dat brengt het totaal aantal vrijmetselaars op een kleine 30.000. Vergelijk dat met Nederland (7.000) of Frankrijk, waar de Grande Loge nationale française alleen al 43.500 leden telt, en er - naar eigen zeggen - jaarlijks 4.000 kandidaatstellingen ontvangt. Of een ander vergelijk: er zijn in België meer vrijmetselaars dan Jehova's Getuigen (25.000) of N-VA-leden (23.000) maar minder dan mensen met een lidkaart van het Davidsfonds (50.000).

Blijft de vraag hoeveel van deze vrijmetselaars op Belgische bodem naast de meestergraad ook een hogere graad bezitten. Niet zelden weet een vrijmetselaar zelf van een deelgenoot van zijn loge niet dat deze persoon ook een hogere graad bekleedt.  


Even een tabel:

	2005-2006	2008-2009	2011
GOB	Bijna 10.000	10.000	10.100
Loges	109	109	110
DH	6.500	6.500	7.000
Loges	95	96	98
GLB	3.600	3.700	3.700
Loges	59	62	61
VGLB	1.600	1.800	2.000
Loges	34	36	44
RGLB	1.500	1.600	1.700
Loges	44	46	52
Lithos	200	270	400
Loges	6	8	15
Totaal \	23.000	23.870	24.900
Totaal loges	347	357	380

Hierbij heb ik geen rekening gehouden met de nogal schimmige 'Egyptenaren'. Losstaand daarvan valt de toch wel vrij gestage groei op van de vrijmetselarij op slechts 6 jaar tijd. Iedere koepel neemt in ledenaantallen als loges toe, hoewel de GLB enigszins ter plaatse blijft trappelen. De cijfers in deze tabel zijn bij benadering, dus hou rekening met enige foutenmarge. 
Halen we er even de cijfers van 1990 bij, althans wat het aantal werkplaatsen betreft. Het GOB telde toen 90 actieve loges, DH 64, GLB 39, VGLB (als koepel opgericht in 1981) ongeveer 20, RGLB (als koepel opgericht in 1979) 25. Lithos zal pas in 2006 ontstaan. Het geschatte totaal aantal vrijmetselaars onder deze vijf koepels was in dat jaar ongeveer 16.100.