Wordt verwacht

Komend voorjaar verschijnt er (wederom) een nieuw boek van ondergetekende. Ik deel alvast de cover van De Paradox van Vrijmetselarij en de link naar de folder van uitgeverij Houtekiet mee. Details volgen later nog!

Boma

Marijn Devalck, voor eeuwig en drie dagen bekend als worstenfabrikant Balthazar Boma uit FC De Kampioenen, verscheen gisterenavond vrij onverwacht in het Een-duidingsprogramma Koppen. Daarin stelde Devalck zichzelf voor als vrijmetselaar. Compleet met smoking en decors gaf hij een korte rondleiding in het tempelgebouw van de reguliere werkplaats Athanor. Waarschijnlijk op verzoek van de cameraploeg voerde hij daar enkele handelingen uit, zoals het ontsteken van de kaarsen en het aanslaan van de ruwe steen met moker en beitel - wat op zich eigenlijk vrij onnozel is omdat je dit uiteraard alleen maar doet in aanwezigheid van andere vrijmetselaars en tijdens de rituele zitting. Hoe dan ook, van Marijn Devalck is het geweten dat hij liberaal geëngageerd is en ook in nauw contact staat met de Brakelse open VLD-clan, belichaamd door Herman De Croo - die overigens géén vrijmetselaar is. 'Herman past niet zo goed in dat soort structuren,' lichtte Luc Van der Kelen mij een tijdje geleden eens toe. Vandaag 13 december gaat ook Het Laatste Nieuws hier verder op in.

Blijft de vraag of Marijn Devalck de enige Bekende Vlaming is die met regelmaat het schootsvel omgordt. Het antwoord is nee: er zijn wel meerdere entertainers - maar ik ga hun namen hier nooit noemen - lid van een vrijmetselaarsloge. Tussen alle leutigheid en vrijblijvendheid door vormt de logearbeid voor hen ongetwijfeld een welkome afwisseling. Dat is alvast ook bij Devalck op te merken, afgaande van de rust en de sereniteit die hij uitstraalt in deze korte reportage. 

Willy Claes in Het Belang van Limburg, 23 november 2013

Naar aanleiding van Willy Claes' 75e verjaardag nam Het Belang van Limburg in de weekendeditie van 23 november een uitvoerig interview met hem af. Daarbij ging het - onvermijdelijk - over het Augusta-schandaal, maar ook even over vrijmetselarij. 


Het egoïsme tiert welig vandaag.
 
HASSELT - Zijn vingers op de tafelrand spelen onbewust een jazzriedel na. Vingers die zondag exact 75 jaar oud zullen zijn. Muziek is nooit ver bij hem. De politiek evenmin. Vanuit een loungebar, negentien hoog boven zijn Hasselt, neemt hij tijd voor een lang interview. Waarbij hij geen vraag uit de weg gaat over wat er allemaal met hem gebeurd is in die driekwart eeuw. En dat is nogal wat. Hij antwoordt betrokken, bij momenten zelfs fel, maar altijd is er een vriendelijke ondertoon. De scherpe kanten van weleer zijn eraf: "Ik ben bezig aan een nieuw hoofdstuk in mijn leven. De wonden zijn geheeld."
In Het Hoogste Woord laten we elk weekend Limburgers aan het woord die onze provincie op de kaart zetten. De ene misschien bekender bij het grote publiek dan de andere, maar stuk voor stuk baanbrekers in hun vakgebied. Locatie van deze dieptegesprekken: het hoogste puntvan Hasselt, deSky Lounge inde TT-torens.De afspraak was één uur, om halftwee komt Willy Claes binnen. Uitgestoken hand, hij verontschuldigt zich. "Een uitgelopen vergadering." Claes mag dan sinds het Agusta-schandaal, zijn aftreden als secretaris-generaal van de NAVO in 1995 en zijn veroordeling in 1998 politiek al lang niet meer actief zijn, maatschappelijk is er nog altijd dat engagement: voorzitter van nv De Scheepvaart, voorzitter Associatie Universiteit-Hogescholen Limburg, voorzitter van de Vlaamse Universiteiten en Hogescholen Raad en, muzikaal dan, voorzitter van het Symfonisch Jeugdorkest Limburg én Zomeropera Alden Biesen. "Ik overdrijf niet als ik zeg dat ik toch drie dagen per week echt werk. Zeker nu er in het onderwijs heel wat te gebeuren staat. Maar naar het schijnt houden drukke activiteiten een mens jong. Hout vasthouden, de tand des tijds heeft nog niet te veel grip op mij."Hoe gaat u zondag uw 75ste verjaardag vieren?"Toen ik 70 werd, hebben vrienden er een groot ritueel van gemaakt. Maar deze keer zijn ze, onder mijn druk en met de boodschap dat ik niet meer verjaar (lachje), stilgevallen. We gaan met de familie lekker eten op een schip tussen Herentals en Hasselt. En daar blijft het bij." U heeft 75 boeiende jaren achter de rug. Sommigen zouden zeggen turbulent."Beide zijn waar. Belangrijk is dat ik nu sereen kan achteruitkijken. Zonder wrok. Laat staan, weerwraak. Ik stel vast dat ik in uiteenlopende milieus goeie kennissen heb. Vrienden zelfs. Dat doet deugd. Natuurlijk heb ik zware turbulenties meegemaakt. Agusta behoeft geen commentaar. Maar ik ben erin geslaagd dat hoofdstuk af te sluiten. Al was dat niet evident." U heeft diep gezeten?"Ja. In het begin was het heel zwaar. Ik wilde geen mensen meer zien. Ik sloot me op. Zelfs mijn piano bleef gesloten. Het is Hilde, mijn dochter, geweest die me uitgedaagd heeft. Het eerste wat ik publiek weer gedaan heb, was een concert in Turkije. Iets wat al vastlag. Daarna ben ik ingegaan op een aanbod om een half jaar les te geven over Europese aangelegenheden aan een universiteit in Arizona. Terug thuis ben ik begonnen aan het schrijven van een boek. Ik was weer vertrokken." Het hield niet op. In 2000 was er een zware huisbrand, .". Het was onze buurman die zijn dochter zou halen op een fuif, die de vlammen uit het dak zag slaan en kwam bonken op de deur. Ik heb in die brand mijn hele archief verloren, dat heeft de verzekering niet kunnen vergoeden, maar de rest is weer netjes hersteld in zijn oorspronkelijke toestand."In 2005 was er een echtscheiding."Ik praat liever niet over privé-aangelegenheden, maar dat huwelijk heeft toch veertig jaar geduurd. Het quasi bestendig afwezig zijn door mijn ministeriële loopbaan is een belangrijk element van vervreemding geweest. Dat lijdt niet de minste twijfel. Maar Suzanne en ik zijn wel uit elkaar gegaan in een klimaat van consensus. Bovendien bekrachtigd door de twee kinderen. Dat lijkt me toch het voornaamste." Uw tweede vrouw, Frieda, is 15 jaar jonger. Een jongere vrouw houdt een man jong, zeggen ze."Dat cliché is voor een deel waar. (lachje) Ik voel me goed in mijn vel. En ik ben mijn tweede vrouw dankbaar voor de sfeer van geluk die ze me dagelijks biedt."Uw jeugd was ook turbulent. Met onder meer een deurwaarder en de rijkswacht."Op kantoor, als voorzitter van de Associatie, kijk ik uit op de plek waar vroeger het huurhuis van mijn ouders stond langs de Martelarenlaan. Ik was tien of elf. De huisbaas had laten weten dat we binnen de zes maanden het pand moesten verlaten. Zijn dochter was zwanger en had dringend een woning nodig. Alleen vonden mijn ouders, zo vlak na de oorlog, geen betaalbaar alternatief. Ze waren thuis weinig bemiddeld. En zo heeft een deurwaarder, met de rijkswacht erbij, al onze meubels op de stoep gezet. Stel je voor, een jongen die zijn piano - mijn vader was muzikant bij het Elfde Linie-regiment - op straat ziet staan. Zo onrechtvaardig. Dat gebeuren heeft zeker mee mijn politieke overtuiging bepaald." Ik wil uw memoires wel eens lezen. "Ik ben al door uitgevers bestookt. Alleen weet ik niet of het allemaal zo interessant is. Zeker als ik rekening houd met wat Wilfried Martens, Leo Tindemans en Jean-Luc Dehaene al gepubliceerd hebben. Ik overdek dezelfde periode. Ik zou hooguit nuances kunnen aanbrengen. Ik heb geen zin om agendamatig mijn carrière te overlopen. Dan heb ik het liever over grote thema's. Bovendien heb ik het nog te druk. Voorlopig dus niet."U heeft nochtans al gezegd dat die memoires voor sommigen politiek explosief zouden kunnen zijn."Zonder Agusta erin zouden mijn memoires niet geloofwaardig zijn, heb ik gezegd. Dat zou enkele personen uit die periode in een minder fijn daglicht stellen. Maar, ik herhaal, ik wil niet afrekenen. Niemand zal zijn slaap voor mijn memoires moeten laten. Als het ooit zover komt, zal ik dat thema omzichtig behandelen. Ik heb een dik punt achter dat hoofdstuk gezet."Zijn er toen messen getrokken?"Ongetwijfeld wel. Al bij al is dat menselijk. Diegenen die zich bedreigd voelden, probeerden er onderuit te raken. Zeer duidelijk. En diegene die ze in de put hebben geduwd, zit nu voor u. That's life."Voordien had u al andere schandaaltjes wel overleefd. Toch nooit spijt gehad?"Maar neen..." (legt uitvoerig Ibramco- en andere UNIOP-affaires uit) ". En in het Agusta-dossier heb ik nooit beslist over de aankoop. Ik moest alleen advies geven over compensaties. Ik herhaal nog eens dat ik nooit in een gecorrumpeerd manoeuvre betrokken ben geweest." Maar u kreeg geen gelijk. Ook niet in Straatsburg."Zelfs die ene dame, die procureur-generaal bij Cassatie was en op de vlucht ging voor de tv-camera's, heeft tijdens het proces gezegd dat ze inderdaad moest bevestigen dat Claes nooit ook maar een cent in dat hele dossier voor zich heeft gekregen. Maar ze had de intieme overtuiging, l'intime conviction, zei ze letterlijk, dat ik mee schuldig was.""In Straatsburg heb ik geen gelijk gekregen omdat mijn verdediger dezelfde was als bij Cassatie. Het lijkt me nogal duidelijk dat daar de solidariteit tussen de klasse van de magistraten gesproken heeft. Het kon toch niet zijn dat men in Straatsburg de collega's van Brussel een oplawaai zou geven."Dat is een straffe uitspraak. Waarvoor dient het Europees Hof dan?"Dat is een goeie vraag." In een opmerkelijk interview door Hugo Camps in Elsevier insinueerde u toen dat uw lidmaatschap van de loge niet in uw voordeel gespeeld had. Opus Dei zat ertussen. "Ik heb toen gezegd dat de manier hoe sommige getuigen zich gedroegen daarop wees. Zoals een getuige die tot drie keer toe door de voorzitter tot de orde werd geroepen omdat hij telkens de eed aflegde met Zo helpe mij God. Er werden precies tekens gegeven aan rechters dat men van een bepaalde familie was. Maar in al mijn nederigheid kan ik dat niet bewijzen. Het is voorbij."Heeft u anders wel voordelen gehaald dankzij de vrijmetselarij?"Daar ben ik formeel in, geen enkele. Ik denk dat eerder het tegenovergestelde heeft gespeeld. Ik ben trouwens maar een bescheiden broeder. In een ver verleden heeft de loge gezorgd voor politieke contacten, misschien zelfs tot aan de Schoolstrijd. Maar nu is dat voltooid verleden tijd. Men hanteert over vrijmetselarij vooringenomen concepten die niet beantwoorden aan de realiteit." Maar dat een mens zijn vrienden leert kennen in tijden van nood, is dat waar?"Dat is helemaal waar. Vriend is een woord dat ik dan ook heel terughoudend gebruik. Ik heb pas een hele dierbare verloren, Wilfried Martens. Hij belde me meermaals toen ik zo in de put zat. Hij heeft ook publiek verklaard heeft dat ik niet in de coup zat, dat Claes onterecht veroordeeld was. Woorden waarvoor ik hem altijd dankbaar zal zijn. Wilfried en ik begrepen elkaar, ook al waren we politieke tegenstrevers, ik bewonderde zijn engagement. Een echte staatsman die zich inzette voor het welzijn van de bevolking. Ook als ik in de oppositie zat, ontmoetten we elkaar onder vier ogen. Zonder veel publiciteit daaraan te geven. Het klinkt misschien raar, maar ik heb maar één wens: ik zou een eerbetoon willen brengen door het Requiem van Verdi voor hem te dirigeren." Bent u nu een ander mens dan toen u secretaris-generaal van de NAVO was?"Ja. Al heeft dat ook met leeftijd te maken. Ik denk dat ouderdom sereniteit met zich meebrengt. En wellicht ook wat meer wijsheid. Wat nog iets anders is dan verstand. Toen ik jonger was, was ik sneller. Te snel zelfs. Nu hoef ik geen hoekjes meer af te ronden of puntjes op de i te zetten. We doen elkaar toch zo de duivel aan. Op dat punt leert de studie van de dierenwereld me dat wij mensen bij de dieren horen."Ziet u Stevaert nog, uw politieke zoon?"Niet regelmatig. Hij is vaak in het buitenland. Maar het klopt dat hij voor een stuk mijn politieke zoon is. Steve is het slachtoffer van media die eerst vedetten creëren om ze nadien af te slachten. Ik ben nog altijd in blijde verwachting van wat men Steve nu concreet aanwrijft. Voor mij was dat zeer herkenbaar."Uw dochter heeft ook een moeilijk jaar."Ja. Maar met een dossier dat zich al fout ontwikkelde voor Hilde op het stadhuis zat. Waarmee ik niet Stevaert of Reynders een steen wil werpen. Maar de Hazodi-affaire is niet haar fout. Nu ook weer, met dat prutsdossier van die aanwezigheidslijsten, dat wijst op een politieke moordpoging met voorbedachte raad. Het heeft één voordeel, ze is gewaarschuwd. Er zijn vijanden die nergens voor terugdeinzen. Op dat punt heeft ze de kwaliteiten van haar vader: ze heeft een sterk weerstandsvermogen." "Voor de rest hou ik me ver van de Hasseltse stadspolitiek. Gelieve te noteren dat het niet vader Claes was die aan de basis ligt van de politieke carrière van zijn dochter. Steve heeft haar gevraagd. Ze heeft toen wel mijn advies gevraagd. Ik heb gezegd: Je bent volwassen en hebt hier al het goede en kwade van de politiek gezien. Je moet zelf beslissen."Het was nochtans uw droom om burgemeester van Hasselt te zijn."Dat is waar. Ik wilde zo graag de meerderheid van de CVP breken. Maar een week voor de gemeenteraadsverkiezingen kreeg ik een aanbod waarvoor je geen kandidaat kan zijn, maar die je ook niet kan weigeren."Ze vroegen u voor de NAVO."Ja. En zo heeft Steve zonder slag of stoot een goed geprepareerde erfenis gekregen. Ik was lijsttrekker, weliswaar nog minister, maar wilde eerder vroeg dan laat burgemeester worden. Steve was lijstduwer. Hij heeft dat nadien schitterend ingevuld."Het was de laatste keer dat u een politiek kandidaat was."Ik ben steeds minder geïnteresseerd in binnenlandse aangelegenheden. De buitenlandse politiek boeit me meer dan ooit. Ik betwijfel of ik zou slagen in een examen over de zesde staatshervorming."Het verraste me dat een gewezen secretaris-generaal van de NAVO onlangs mee pleitte tegen de kernbommen in Kleine-Brogel."De wereld verandert. We hebben nu 9 landen die zich vrij openlijk tot de nucleaire club bekennen. We hebben een Amerika dat steeds minder bij machte lijkt om alleen ons planetaire dorpje onder controle te houden. En we hebben te maken met goed gestructureerde terroristische bewegingen die geen enkele rekening houden met ethische spelregels. Laten we maar snel beginnen met de afbouw van een wapenarsenaal in Europa dat tactisch voorbijgestreefd is. De Koude Oorlog is voorbij." U zegt dus dat er bommen liggen in Kleine-Brogel?"Als oud-secretaris-generaal kan ik enkel bevestigen dat er nucleaire tactische wapens op het Europese continent liggen."Wat raadt u Pieter De Crem aan die nu kandidaat zou zijn?"Indien het waar is, zou ik De Crem aanraden zolang mogelijk achterin de frontlinies te blijven." Is het politieke bedrijf nog wel leuk?"De politiek is altijd een zwaar en ondankbaar beroep geweest. De huidige tijdsgeest vereenvoudigt de job niet. Het egoïsme tiert welig. We zijn de foute weg ingeslagen. Zoals mensen die plots hun werk kwijt zijn en moeten stempelen, verplichten met de vuilkar mee te gaan. Dat getuigt van een gebrek aan respect voor menselijke waardigheid, ook een gebrek aan dank voor eerder bewezen diensten. De notie solidariteit krijgt het hard te verduren." "Er is een troost. De geschiedenis leert me dat de slinger altijd terugkomt. Alleen vraag ik me af of de egoïsten van nu niet de slachtoffers van morgen zullen zijn van die zogeheten onvermijdelijke sanering."Daar hoor ik de socialist."Ik weet niet of je daarvoor een socialist moet zijn. Of je nu christendemocraat, liberaal of socialist bent, tegen dergelijke experimenten moet je toch protesteren."Wat deden ze beter in uw tijd?"Ze zouden in Limburg een voorbeeld moeten nemen aan hoe wij over de partijgrenzen heen, en met de sociale partners, aan één touw trokken. Zonder die eensgezindheid zou er bijvoorbeeld nooit een universiteit in Limburg zijn gekomen. Die samenhang en voluntarisme zijn nu grotendeels afwezig. Integendeel, Hasselt en Genk vangen elkaar haast op tragikomische wijze vliegen af. Dat is niet goed voor Limburg." Is de politiek nu zuiverder?"Die vraag impliceert dat de politiek vroeger onzuiver was. Daarmee ben ik het niet eens. Ik heb wel het gevoel dat de politiek nu meer hypocriet is. Alsof er nu geen politieke benoemingen zouden zijn. Wij hadden er indertijd de commissie-Dekens voor. Daar werden inderdaad de politieke kleuren gezet bij benoemingen. Nu doet men alsof vet betaalde maatschappijen op breinjacht gaan, maar deze oude vos weet wel beter."

© 2013 Concentra

Huis van Isis

Om de zoveel tijd duikt er op de campus van de Vrije Universiteit Brussel een pamflet of een affiche op van het Huis van Isis. Soms duurt het maanden tot een jaar vooralleer er weer iets te lezen valt. Altijd zijn de teksten anoniem. De inhoud vrij obscuur tot onbegrijpelijk. Vanochtend vond ik zo een foldertje in de berm.

Voluit gaat het om het Hermetisch Initiatiek Genootschap van het Huis van Isis, en is een VUB-studentenkring - een beetje specialer dan alle anderen. Het doet een beetje aan vrijmetselarij denken, maar het is het niet echt. Haar leden, enkel maar mannelijke studenten, kunnen alleen toetreden tot de gesloten kring wanneer zij al eerder bij een andere studentenkring werden gedoopt. Ze werken ook met graden en bouwstukken, en bij iedere bijeenkomst is iedere aanwezige verplicht om een vraag te stellen. Voor de rest zijn zij zeer mysterieus...

En schrijven ze nu en dan een dt-fout. 

 

Nieuwe website DH

www.droit-humain.be > De Belgische Federatie > heel België

De Belgische Federatie van Le Droit Humain heeft een nieuwe website, nadat haar url enkele weken enkel maar een blank scherm weergaf. Het nieuwe informatieportaal is mooi en verzorgd, geeft interessante info (o.a. de grondwet van DH), maar licht toch niet teveel van de sluier op. Nu wil ik niet beweren dat de volledige collectie van haar ledenblad Diogenes digitaal te consulteren zou moeten zijn - dat gaat misschien een beetje te ver... Maar waarom zo krampachtig blijven wat betreft het geheim. Het kan eigenlijk niet meer op dat het argument van 'De geschiedenis die, helaas, heeft aangetoond dat mensen vervolgd werden (velen onder hen werden ter dood gebracht of in concentratiekampen opgesloten) met als enige reden dat ze Vrijmetselaar waren' in dit land anno 2013 nog zo prominent wordt aangewend. Het is ook jammer dat er maar een suggestief kaartje wordt meegegeven waarop gekleurde bolletjes aanduiden waar ergens een werkplaats is. Of beter gezegd: waar de werkplaatsen (meervoud) zijn. Het was beter geweest gewoon een opsomming te geven van de loges per stad of gemeente, zonder daarom nog het juiste adres te geven. Dat staat trouwens toch op Wikipedia. Wel kon op die manier verwezen worden naar de DH-loges die een eigen site hebben. En die zijn er, maar je kan ze niet via de DH-webpagina's zelf vinden. Maar waar ik mij als historicus mateloos aan stoor is de infobrochure die via de site te downloaden is. Wat lezen wij op pagina 2 en 3? 'Het staat wel vast dat alles begonnen is bij de Middeleeuwse metselaarsgilden, die op de werven van grote burgerlijke en kerkelijke gebouwen actief waren. (...) Dit is wat wij operatieve Vrijmetselarij noemen. Vanaf het einde van de 16e eeuw laten vooral Schotse en Engelse Loges leden toe (...) Zo ontstaat de speculatieve vrijmetselarij.' Deze stelling is totaal achterhaald en wordt op academisch vlak nauwelijks nog gevolgd. Het is tijd dat we eenvoudigweg erkennen dat de vrijmetselarij, in haar huidige vorm, een uitvinding is van de vroege 18e eeuw, met evenwel incorporatie van oudere ideeën en praktijken. Wat iets helemaal anders is dan de rechtstreekse lijn met de 'kathedraalbouwers' aan te halen.

De Huidevettersstraat op een oktoberdag

Enkele dagen geleden had ik een afspraak in Antwerpen en wandelde ik voorbij dit statig gebouw in de Huidevettersstraat. Het is het oudste logegebouw van de stad en huisvestigt onder meer De Geuzen en Les Amis du Commerce et La Persévérance réunis (Grootoosten) en enkele DH-werkplaatsen. Op de deurbel staat trouwens 'Amicom'. Deze vzw heeft tot doel 'het uitdragen van een humanistisch vrijzinnig ideaal door het inrichten van vergaderingen en voordrachten.' Nog andere (para)maçonnieke vzw's bevinden zich op dit adres. Voor alle duidelijkheid: Natan staat er volledig los van.

Enkele aankondigingen

De volgende activiteiten staan de komende weken op het programma:

• Op woensdag 25 september, om 19u30, spreekt Jean Paul Van Bendegem in Vrijzinnig Centrum Mozaïek in Kortrijk, Overleiestraat 15 a, over Atheïsme, religiositeit en vrijmetselarij, op uitnodiging van de (bizarre) vzw Het Ware Licht. Toegang is gratis maar noodzakelijk via het (eveneens erg bizarre) mailadres 18102012wl@gmail.com. Wie het mist krijgt een herkansing op woensdag 23 oktober in de Karel De Grote Hogeschool, Nationale Straat 5, Antwerpen. Zelfde spreker, ietwat ander onderwerp: Vrijmetselarij, de grote onbekende (of toch niet?).
• Het Belgische Museum van de Vrijmetselarij participeert aan de Nocturnes van de Brusselse Musea. Op donderdag 3 en 24 oktober is het museum aan de Lakensestraat 73 geopend van 17u00 tot 22u00.
• Op vrijdag 18 oktober, om 20u00, houdt de Mechelse reguliere werkplaats La Constante Fidélité opendeur, op de Gasthuisveldstraat 18. Meer info hier. Vorig jaar is dit ook al gebeurd.
• Uitstraling Permanente Vorming van de Vrije Universiteit Brussel organiseert drie evenementen in november. Op donderdag 14 november om 14u00 spreekt GOB-Grootmeester Jef Asselbergh over De Belgische vrijmetselarij in een internationale context; op donderdag 21 november leidt ondergetekende een wandeling doorheen Brussel centrum, vertrek om 10u00. In de namiddag is er een bezoek aan het Belgische Museum van de Vrijmetselarij met een gids ter plaatse; op donderdag 28 november, om 14u00 ten slotte is er opnieuw kans om ondergetekende te beluisteren met Vrijmetselarij: filosofisch en spiritueel. De beide voordrachten vinden plaats op campus Etterbeek van de Vrije Universiteit Brussel. Meer info bij UPV.

Freddy Mortier (2)

Trouwe lezers van dit blog herinneren zich vast dat ik enige tijd geleden een stukje postte over Freddy Mortier, die ei zo na het rectorschap van Gent aan zijn neus voorbij zag gaan. Daags voor de verkiezingsuitslag kreeg ik telefoon van een journalist van De Standaard met de vraag of Mortiers logelidmaatschap een rol zou kunnen spelen, en in welke mate 'de Loge' nog invloed kon laten gelden aan de UGent. Ik heb die vraag nogal minimaliserend beantwoord, en heb de journalist dan maar de tip gegeven om contact op te nemen met Etienne Vermeersch. Die zou daar ongetwijfeld ook wel een mening over hebben. 

Nu blijkt dat ik mijn mening ga moeten bijsturen. Het is dan misschien niet 'de Loge' als beïnvloedende factor, maar wel de reactie tegen de vermeende positie van vrijzinnigheid en vrijmetselarij die Mortier zijn verkiezing hebben gekost. 

Komend weekend reageert Mortier in een interview met De Morgen, maar een fragment ervan werd vandaag al op de website van de krant gezet. En het is trouwens wel degelijk 'Freddy' en niet 'Freddie'. 

DM WEEKENDKRANT Over tien dagen leidt een nieuwe rector de Universiteit Gent. En dat is niet Freddie Mortier, zoals zovelen en hijzelf hadden verwacht. Alsof Joe Biden nu president van de Verenigde Staten zou zijn, en Barack Obama zijn assistent. ''De Ideologische strijd aan de UGent is nooit zo erg geweest'', zegt hij in zijn eerste gesprek sinds zijn nederlaag bij de rectorverkiezingen.

Freddie Mortier: "Tijdens de verkiezing, een paar maanden geleden, dacht ik eerlijk gezegd dat ik het ging halen. Na de stemming lag mijn lot in handen van de raad van bestuur. De kiezers moesten ons met een tweederdemeerderheid nomineren en de bestuurders zouden ons aanstellen. Toen begon ik onraad te ruiken. Voordat ze gingen stemmen, heb ik snel de ideologieën van de raadsleden overlopen. En ik wist dat als iedereen zijn gezindte zou volgen, ik het zitten had."

De ideologische stammenstrijd aan de UGent is toch afgelopen, zei criminoloog Brice De Ruyver?
Mortier: "Dat is absoluut niet waar. Ideologie doet er aan onze universiteit verschrikkelijk veel toe. De strijd daarrond is nooit eerder zo erg geweest als nu. Als de kiezers zoals vroeger de eindbeslissing hadden gehad, was de uitslag anders geweest. En ik ben niet de enige die zo denkt, hoor.

"De bestuurders hebben zelf een reglement opgesteld, waarin staat dat ze rekening houden met ideologische evenwichten, gender en de universitaire disciplines. Zij hebben zich niet aan hun eigen regels gehouden. Sinds 24 jaar is er al geen rector meer voortgekomen uit de geesteswetenschappen. Maakt niets uit, hoor ik dan. Maar dat maakt wel veel uit voor de verdeling van middelen. Daar hielden ze allemaal geen rekening mee, ze keken alleen maar naar gender."

Maakte de raad van bestuur een politieke keuze? U staat bekend als zeer progressief.
"Er zat geen groot complot achter. De benoeming van De Paepe is ook niet politiek gemotiveerd. Wel is al sinds de Tweede Wereldoorlog aan de UGent rekening gehouden met een ideologische beurtrol. Dat is de enige manier om zo'n pluralistische universiteit als de onze gaande te houden. Zo geef je als beleid het teken dat de verschillende populaties gerespecteerd worden.

"Nu heeft een klein groepje, meestal externe, bestuurders dat evenwicht op de helling gezet. Ze hebben gestemd over de rectorbenoeming alsof het een of andere routineuze kwestie was. Dat zij beslisten, is eigenlijk onzinnig, maar die absurde procedure is veroorzaakt door het decreet van het Vlaams Parlement."

Het is de schuld van de parlementariërs dat u geen rector bent geworden?
"Je zou dat zo kunnen zeggen, al zie ik het niet zo. Toegegeven, ik heb het moeilijk gehad met de kwestie. Zeer moeilijk zelfs."

Hoe hebt u de nederlaag verwerkt?
"Toen ik thuiskwam, heb ik meteen een whiskey ingeschonken. En daarna nog een. (lacht) Daarna heb ik mij afgezonderd om te lezen en te schrijven. Het is niet gemakkelijk om te verteren, maar ik moest het verwerken en ik wilde reconstrueren hoe het zover had kunnen komen. Daarmee was ik wel even zoet. Het duurde een week voordat ik een antwoord had gevonden op mijn vragen."

Zegt u maar.
"Ach, laat ik zeggen dat ik er een zeker wantrouwen aan over heb gehouden jegens een aantal katholieke leden van de raad van bestuur."

U maakt er geen geheim van dat u vrijmetselaar bent. Dat is niet slim als je katholieke stemmen nodig hebt.
"De logekwestie viel niet bij iedereen even goed. Dat heeft mij zeker parten gespeeld. Toch heb ik absoluut geen spijt van mijn strategie. Vooraf zeiden collega's mij dat ik absoluut niet moest zeggen dat ik lid was van een loge. Maar vrijmetselaar zijn en het niet zeggen, is hypocriet. Sterker nog, de ledenlijsten zouden openbaar moeten worden gemaakt.

"Ook zou ik zogezegd te vaak extreme standpunten innemen. Euthanasie bepleiten voor minderjarigen, noemen we dat tegenwoordig al extreem? De Orde van Geneesheren, toch niet echt een progressief clubje, denkt hetzelfde als ik. Misschien wilden sommige bestuursleden een consensusfiguur met meer omfloerste ideeën dan de mijne. Ik vind dat een heel eigenaardige redenering. Van een rector verwacht je vastberadenheid. Diegene moet knopen kunnen doorhakken en leiderschap tonen."

Copyright De Morgen. 

Recensie: Atheïstische spiritualiteit

Het afgelopen jaar is er vernieuwde interesse voor het werk van de Gentse moraalfilosoof Leo Apostel (1925-1995) merkbaar. Twee van zijn ‘klassiekers’ verschenen in een nieuwe uitgave. Op initiatief van de Gentse maçonnieke werkplaats De Ruwe Kassei (Grootoosten van Luxemburg) verscheen Vrijmetselarij. Een wijsgerige benadering. Het boek uit 1992 is met stip het meest volledige en diepgravende werk dat over het genootschap in het Nederlands taalgebied is verschenen, en heeft twee decennia later niet veel van zijn belang ingeboet.

De andere heruitgave is het postuum verschenen Atheïstischespiritualiteit. Apostel had in de laatste jaren van zijn leven een viertal teksten over atheïstische religiositeit of spiritualiteit – de wetenschapper gebruikte de beide termen al eens door elkaar – geschreven en soms gepubliceerd. Onder meer Peter Schmidt, Jan H. Mysjkin en Diderik Batens redigeerden deze teksten in 1997, pasten ze aan, corrigeerden ze waar nodig en maakten ze klaar voor publicatie. De oorspronkelijke editie verscheen in 1998 bij VUBPRESS met een voorwoord van Batens. Het boek kende enkele maanden later een tweede druk, maar verdween dan uit de catalogus van de uitgeverij, hoewel de belangstelling voor dit werk zeker is blijven bestaan. De herdruk in februari 2013 van een nagenoeg ongewijzigd boek – zelfs de gebruikelijke typografie en lay-out van VUBPRESS is behouden gebleven – bij Academic and Scientific Publishers is een lovenswaardig initiatief.

Atheïstische spiritualiteit is echter geen ‘gemakkelijk’ boek. Het is een erudiet en doorwrochte intellectueel werk van één van Vlaanderens grootste filosofen. Samen met Jaap Kruithof en Leopold Flam vormde Apostel een soort van atheïstisch triumviraat, waarbij de essenties van het vrijzinnig humanisme steeds de leidraden van wetenschappelijk en maatschappelijk engagement vormden. Vanuit dat vertrekpunt lijkt ‘spiritualiteit’ in tegenspraak te zijn met ‘atheïsme’. Apostel mocht de tegenkanting zelf ondervinden toen in 1981 een eerste tekst verscheen over mysticisme, ritueel en atheïsme. Sommige vrijzinnigen beweerden dat Apostel een verkapte gelovige was geworden, en dit soort aantijgingen leken bevestigd te worden toen priester Peter Schmidt het woord nam op Apostels begrafenis. Spiritualiteit en religiositeit hebben echter niet noodzakelijk uitstaans met een godsbeginsel. Apostel liet er geen twijfel over bestaan: god kan onmogelijk bestaan. Dit nam echter niet weg dat de atheïst een spiritueel besef kon kennen, inclusief de interesse voor (zen- en yoga)meditatie. Zo een spiritueel of religieus besef of ervaring bestond voor Apostel uit een individuele, emotionele en intellectuele betrokkenheid, die het individu en de vatbare wereld oversteeg.

Precies omdat het godsbeginsel ontbrak was de niet-theïstische spiritualiteit voor Apostel van grotere authenticiteit. Het gebrek aan het institutionele hield wel het risico in dat de ‘ongelovige’ kon verglijden in hedonisme of andere vormen die eerder bij new age aanleunden. Apostel maakte trouwens terecht een onderscheid tussen religiositeit en godsdienst. Om de zaken verder te compliceren wees Apostel er ook op dat de mystiek van het boeddhisme en het jainisme vol goddelijke personages zit, maar dat deze mystiek op zich nooit als ‘goddelijk’ werd geïnterpreteerd. Apostel was trouwens niet de enige of de eerste die religiositeit, spiritualiteit en mystiek in een atheïstisch kader plaatste. Van Pseudo-Dionysius tot Erich Fromm en Walt Whitman werd spiritualiteit als persoonlijk en niet-godgebonden beschouwd.

Kortom, om tot een volwaardige spiritualiteit of religiositeit te komen diende het individu ten volle het atheïsme aan te hangen. Zo werd per definitie al het bovennatuurlijke, en andere elementen die een volwaardige spirituele ontwikkeling zouden belemmeren, uitgesloten. Het was voor Apostel daarom ook belangrijk dat het agnosticisme werd verworpen en dat het individu erkende dat bewering van ‘god bestaat’ zinloos, tegenstrijdig, feitelijk onwaar of zeer onwaarschijnlijk was.

Godsdienst van haar kant droeg voldoende contracties in zich om haar te verwerpen: wie als godsdienstige toetrad tot een kerk of gemeenschap bracht zichzelf tot verstarring en dogmatiek; wie buiten de kerk of gemeenschap bleef was asociaal of vervormde zichzelf tot opstandeling. Maar ook het niet-godsdienstige, het atheïsme, kwam met dezelfde dualiteit in contact. Het atheïsme verwierp godsdienst op zo een wijze, dat zijzelf tot godsdienst werd, de verwerping van dogma’s werd een dogma en het ongeschikt zijn van elk geloof werd een geloof op zich.

Deze, en vele andere kritische en gefundeerde bemerkingen geven de lezer meer dan voldoende stof tot nadenken. Toch zou zowel dit boek als de filosofische nalatenschap van Leo Apostel beter gediend zijn geweest met een echte actualisering. Misschien dat een aangevulde heruitgave, met bijvoorbeeld kritische commentaren van Ronald Commers of Wim van Moer – die recent zijn doctoraat over atheïstische religiositeit bij Amsterdam University Press publiceerde – Apostels Atheïstische spiritualiteit op een hoger en actueler niveau zou hebben getild.

Leo Apostel. Atheïstische spiritualiteit. Brussel, ASP, 2013, 215 p.

ISBN 978 90 5718 150 4, € 22,50.

Deze recensie werd geschreven voor de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging en bevindt zich ook op haar website.

Priester en vrijmetselaar (3)

Vandaag in La Libre Belgique: een uitvoerig relaas over de affaire-Vesin - de Franse priester die ontslagen werd omwille van zijn logelidmaatschap - met een reactie van GOB-Grootmeester Asselbergh en Eric de Beukelaer. De voormalige woordvoerder van de Belgische bisschoppenconferentie staat open ten aanzien van de vrijmetselarij en wordt al eens op een blanke zitting uitgenodigd. Het volledige artikel staat hier beneden:

BELGIQUE "Pour la plupart des maçons, le fait d’être en état de péché grave par l'Eglise est considéré comme un signe de bonne santé."

La mésaventure vécue par Pascal Vesin met à nouveau en lumière les contentieux impliquant l'Eglise et la franc-maçonnerie. En mai dernier, ce curé de Megève (Haute-Savoie) est relevé de ses fonctions à cause de son appartenance à la loge maçonnique du Grand Orient de France. LaLibre.be avait d'ailleurs interrogé ce prêtre cheminant vers le Vatican en vue de défendre sa cause auprès du pape François. Mais à quand remontent ces dissensions ? Pourquoi la double appartenance est-elle toujours incompatible aujourd'hui ? 

Les "inquisiteurs de l'hérésie"

La franc-maçonnerie apparaît en Belgique au début du 18e siècle. Comme le rappelle Jef Asselbergh (photo ci-dessous), grand maître du Grand Orient de Belgique (GOB), il s'agit alors de "la première association de la société civile à avoir vu le jour en dehors des structures ecclésiastiques et sociales. Cette libre association, qui s’intéresse à la philosophie et aux sujets de société, ne réjouit pas l’Eglise qui avait à ce moment-là le monopole de ces débats". 

S'ensuit, en 1738, l'émission de la première bulle pontificale contre la franc-maçonnerie. Le principal grief avancé relève de "l'obscurité du secret" de ces sociétés qui "ne peuvent nullement s'accorder avec les lois civiles et canoniques", comme le stipule le document papal. L'Eglise condamne alors ses propres membres, taxés d'"inquisiteurs de l'hérésie" ou de "transgresseurs", à l'excommunication s'ils fréquentent ces "conventicules". Or, à l'époque, les loges sont constitués d'énormément d’ecclésiastiques. 

"Tout commence là. Nous n’avons jamais exclu la religion… C’est elle qui s’est opposée à la franc-maçonnerie", assure Jef Asselbergh. 

Dogmatisme VS relativisme

A l'heure actuelle, les relations se sont décrispées, mais "le contentieux historique, on ne peut pas le nier, n'est pas totalement vidé", souligne l'abbé Eric de Beukelaer. "Même si je suis régulièrement invité dans des loges, ce n'est pas un fan club qui m'accueille. Ce sont des gens très respectueux mais qui viennent avec des griefs et des visions de la société globalement différentes sur divers débats éthiques. Avec aussi parfois des clichés faux, comme certains catholiques ont des clichés faux sur la franc-maçonnerie. Ça, c'est le fait d'un contentieux", exprime ce licencié en droit canon et ancien porte-parole des évêques de Belgique.  

Car les visions des deux institutions continuent de s'entrechoquer. En Belgique, dans leur grande majorité, les obédiences maçonniques, qui comptabilisent 20 à 25.000 membres, ne peuvent admettre le dogmatisme de l'Eglise. La révélation catholique se fonde, en effet, sur des dogmes, élaborés à partir de l'expérience du Christ et la parole de l’Évangile, pour appréhender le monde. "L'Eglise, dans sa structure pyramidale, donne des coups de crosse en affirmant c'est comme ça qu'il faut penser et pas autrement", déplore Adolphe Adolphy, grand maître national du GOB de 1999 à 2001. 

De son côté, la vision catholique est en totale opposition avec le relativisme prôné au sein des loges. Cette attitude, qui affirme une liberté absolue de conscience et de raison guidée par l'individu seul, est même incompatible avec la foi, puisque cette dernière implique un accueil d'un message transcendant. Les catholiques pratiquants conçoivent dès lors avec difficulté que les règles morales puissent varier au gré de l'évolution de la société ou des progrès de la science. 

Les approches des certaines grandes questions éthiques de société ne peuvent donc que se heurter l'une contre l'autre. Et cela se vérifie à travers plusieurs exemples, dont l'euthanasie, l'avortement ou le mariage homosexuel. 

Le cas de l'avortement

Cette question primordiale est sans nul doute la principale pierre d'achoppement. L'abbé Eric de Beukelaer(photo ci-dessous) est fréquemment questionné à ce sujet dans les milieux maçonniques. "On me demande couramment : Qui êtes-vous pour empêcher une femme qui a décidé de ne pas assurer sa portée à terme ? Il s'agit là d'une vision qui part de la liberté de l’individu qui porte la vie. Ma vision, comme catholique, est plutôt celle-ci : N’oubliez pas qu’il y a une autre liberté en jeu, qui est cette vie à naître. Qui sommes-nous pour mettre une limite à la protection de la vie ? La vie humaine ne doit-elle pas être défendue de manière radicale ? Le fait de tenir compte de la dimension relationnelle de nos actes est peut-être plus important chez les catholiques..."

"Pragmatiquement, la franc-maçonnerie a quelques problèmes avec ce genre d’attitudes conservatrices", analyse Luc Nefontaine, docteur en philosophie et lettres de l’ULB et spécialiste des questions maçonniques. "Les frères, dans leur majorité, ont une vision laïque de ces problèmes de société. Il existe donc une incompatibilité entre ces deux courants de pensée. D'ailleurs, pour la plupart des maçons, le fait d’être en état de péché grave par l'Eglise est considéré comme un signe de bonne santé. Les frères estiment qu'il est plutôt bon d'être épinglés par une religion qu'ils estiment conservatrice et qui, à leurs yeux, dispose encore de trop de poids en Belgique sur les questions sociétales."

Un caractère secret contesté

Comme susmentionné, le caractère secret des loges a, dès les prémices, posé problème à l'Eglise. "La franc-maçonnerie n'est pas secrète, elle est discrète", tempère Adolphe Adolphy. Ce dernier reconnait cependant qu'elle "est devenue de plus en plus secrète pendant et après la Seconde Guerre car de trop nombreux membres du GOB et du GOF ont été déportés et sont morts dans les camps de concentration sous le régime nazi. On se méfie de cela".

Jef Asselbergh avance également une autre raison : "C’est un laboratoire de pensée, l’interdiction de rapporter ce qui se dit en loge permet cette liberté d’échange et d’expression. Un politicien ne parlerait pas s’il craignait qu’un journaliste de la même loge reprenne ses propos".      

De son côté, Eric de Beukelaer reconnait que "tout le monde a le droit à la discrétion". Mais il pointe du doigt que "outre la discrétion, il y a la préférence maçonnique". En effet, les Constitutions d’Anderson, qui établissent les textes fondamentaux de la franc-maçonnerie moderne, stipulent que "Dans des circonstances identiques, donne la préférence à un Frère pauvre, (…) avant toute autre personne dans le besoin". Jef Asselbergh s'en défend en soutenant que "cette règle est dépassée !". Pourtant, "des frères maçons regrettent encore l'application de cet aspect", rétorque l'abbé de Beukelaer.

Un geste d'ouverture

Malgré les divergences, l'ouverture est de mise ces dernières années. L'exemple emblématique, cité par chaque interlocuteur, est celui du cardinal Godfried Danneels qui, en 2008, a accepté de participer à un débat avec le grand maître de l'époque du GOB, Henri Bartholomeeusen (photo ci-dessus). Le primat de Belgique "a même dit qu'il ne pouvait pas être tout à fait favorable à la franc-maçonnerie, ce qui sous-entendait qu'il l'était un peu...", sourit Adolphe Adolphy. Quant à Eric de Beukelaer, il rappelle qu'"entre citoyens différents, membres d'une même démocratie, on a intérêt à se connaitre, à ne pas se diaboliser parce qu'on a tout à gagner en dialoguant".

Pourtant, depuis maintenant trois siècles, le contentieux permet aussi à chacun de construire sa propre identité, en rejetant parfois celle de l'autre. Nietzsche n'écrivit-il pas "Qui vit de combattre un ennemi a tout intérêt de le laisser en vie" ? 

Jonas Legge

copyright La Libre Belgique, 27 augustus 2013

Koop eens een logegebouw

Het gebouw in Mechelen, waar onder meer de reguliere werkplaats La Constante Fidelité haar bijeenkomsten houdt, staat te koop. Het pand op de Gasthuisveldstraat 18 wordt geheel het uwe voor € 259.000. Voor dat bedrag heeft u een huis met vier slaapkamers en op de begane grond een café, toiletten en 'een vergaderzaal, nu magazijn' (ahum...). Van dit 'magazijn' zijn er geen foto's op de immosite te zien. Wat er wel te zien is verraadt toch enige noodzaak aan 'opfriswerken'.

Daniel Ligou (1921-2013)

Op 8 juli overleed Daniël Ligou op 92-jarige leeftijd. Ligou was historicus en  emeritus van de universiteit van Dijon. Al in 1972 schreef Ligou in Sur l'histoire de la Franc-Maçonnerie. Une 'maçonologie' scientifique est-elle possible? over de kansen en valkuilen waarmee de wetenschapper werd geconfronteerd wanneer hij zich aan een onderwerp als vrijmetselarij zou wagen. Daarnaast verzorgde Ligou ook een Franse vertaling en annotatie van de Constituties van Anderson. Hij schreef ook een twee volume tellende Histoire des Francs-Maçons en France (minder goed dan het vergelijkbaar wekr van Pierre Chevalier) maar was echter vooral bekend omwille van het vuistdikke Dictionnaire de la Franc-Maçonnerie, dat onder zijn hoofdredactie in 1974 voor het eerst verscheen, en waarvan nog in 2006 een nieuwe editie werd uitgegeven. Samen met de in 2002 verschenen Encyclopédie de la Franc-Maçonnerie van Eric Saunier vormt het Dictionnaire een wetenschappelijk standaardwerk met honderden lemma's over de (internationale) geschiedenis van de vrijmetselarij. Ligou was lid van een werkplaats onder het Grootoosten van Frankrijk. 

Priester en vrijmetselaar (2)

Christian Laporte van La Libre Belgique (niet langer van Le Soir, zoals verkeerdelijk wordt vermeld) schreef vandaag een opiniestuk voor deredactie.be. Hierin geeft hij zijn mening over de kwestie-Vesin - de priester uit de Franse Alpen die 'betrapt' werd als vrijmetselaar. 

Met de tekst is vanalles mis. Ze is duidelijk eerst in het Frans opgesteld en daarna in het Nederlands vertaald, wat de bizarre verwijzing naar de 'Grote Reguliere Loge van België' verklaart. Ook klinken bepaalde uitdrukkingen nogal eigenaardig, zoals "supporter van de 'mariage pour tous'", waarmee de vertaler eigenlijk bedoelt: aanhanger van het openstellen van het huwelijk voor personen van hetzelfde geslacht. Sinds wanneer wordt trouwens 'détail' met een accent geschreven? Het is ook jammer dat er melding wordt gemaakt van 'Blog Maçonnique', terwijl het gewoon hiram.be moet zijn. 

Maar goed, wat wil Laporte met dit opiniestuk aantonen?

Om te beginnen omschrijft hij het Grand Orient de France als per definitie de meest antireligieuze Obediëntie. Daaruit zou je afleiden dat de andere Franse Obediënties waarschijnlijk ook antireligieus zijn, maar dan toch in mindere mate. Daaruit volgt wat verder het vergelijk dat ook het Grootoosten van België de meest antiklerikale in haar soort is. In die mate dat er geen bruggen tussen Kerk en vrijmetselarij in dit land mogelijk zijn. Dat klopt niet. Denk alleen al aan de (maçonnieke) bijeenkomsten waar kardinaal Danneels en de bisschop van Gent aanwezig waren. 

Vervolgens gaat het opiniestuk richting vervolgingen door de nazi's. Dit is een op zijn minst bizarre wending. Het klopt wel allemaal: er was inderdaad een klandestiene werkplaats in het kamp van Esterwegen, waar er een 'deal' was tussen de daar ondergebrachte vrijmetselaars (waaronder de Gentse liberale politicus, journalist en verzetsman Henri Story) en enkele pastoors. 

Ten slotte herinnert Laporte zich de standpunten van Piet Van Brabant, die hij vooral als collega-journalist - Van Brabant was bij Het Laatste Nieuws - heeft gekend. Van Brabant wordt hier afgeschilderd als een groot humanist. Mogelijk is dit een terechte omschrijving. Maar opnieuw krijg je daardoor de indruk dat zij, die niet onder de koepel van de RGLB vallen, dat niet zijn - en dus behoren tot het 'antiklerikale' GOB. 

Conclusie: dit opiniestuk leidt nergens naar. Zowel qua stijl als inhoud is het in één woord samen te vatten: bizar.

De volledige weergave volgt hier:

Op een of andere (rare) uitzondering na hebben, voor wat ik daarvan kon volgen, de Vlaamse media heel weinig belang gehecht aan de onverwachte “coming out” van Pascal Vesin, de pastoor van een parochie van Megève, in de Franse Alpen.

Langs franstalige kant werd dat nieuws veel meer onder de schijnwerpers gebracht. En ook bekommentarieerd zowel op sommige katholieke websites als op de zeer interessante Blog Maçonnique die op een heel objectieve manier door Jiri Pragman, een Belgische journalist-vrijmetselaar gerund wordt - en dat ik dus aanraad indien U serieuze informatie zoekt over de “kinderen van Hiram” en geen gezever “à la Dan Brown”...

Supporter van de “mariage pour tous”

Maar beeldt u in, als gelovige... dat uw pastoor bij de Loge zit. En dan nog bij de meeste anti-religieuze of in elk geval anti-katholieke obedïentie...de Grand Orient de France waar ze volgens sommigen elke ochtend een priester in hun sandwich steken!

Belangrijk détail: die zeer populaire zielenherder beleefde zijn dubbele identiteit zonder problemen maar hij werd verklikt door een betere (?) katholieke parochiaan die het blijkbaar niet kon verteren dat de priester ook buiten zijn eigen tempel zich in vraag stelde en zijn steentje bijbracht voor een betere samenleving.

Natuurlijk kwam dat nieuws moeilijk over bij de Franse katholieken nadat het homohuwelijk door de Assemblée nationale gestemd werd. En des te meer omdat Pascal Vesin heel kritisch was tegenover de hierarchie van zijn Kerk...maar toch...

Bruggen bouwen...

In Franstalig België, staan er ook nog steeds hoge muren tussen de Kerk en de verschillende federaties van vrijmetselaars. Zeker en vast omdat de belangrijkste tussen hen, het Grootoosten van België ook de meeste antiklerikale is...

Nochtans denkt een bruggenbouwer zoals uw dienaar dat het mogelijk moet - en kan - zijn te dialogeren tussen mannen (en vrouwen) van goede wil. Onder andere voor de heel goede reden dat al degenen die zich voor een goede samenleving inzetten ook dezelfde vijanden hebben. Tja, de extremisten, van uiterst links zowel als die van uiterst rechts houden niet veel van de denkers van deze wereld die het lot van hun medeburgers willen verbeteren. Zowel in de communistische als in de fascistische regimes werden ze allemaal buiten spel gesteld. Uitgeschakeld in alle betekenissen van het woord...

Zich verzetten in de kampen

Nihil novi sub sole... In de concentratiekampen van de Nazi's werden zowel de ene als de andere opgesloten en het was hetzelfde in de Goelag. En veel van hen kwamen nooit terug. 

Maar zelfs in de duisternis van het Dritte Reich werd het onmogelijke mogelijk en overwon het licht/Licht de zwartste machten: in het kamp van Esterwegen werd een loge gesticht die niet voor niets “Liberté chérie” als naam nam...

Terwijl de logebroeders vergaderen in het geheime atelier bewaakten de katholieke medegevangenen de omgeving. En het tegenovergestelde was ook waar toen deze laatste eer betoonden aan hun God tijdens een mis waar heel kleine stukjes van wat normaal brood moest zijn gewijd werden.

Eerlijk gezegd weet ik niet of bij ons in België ook veel logepastoors rondlopen maar het zou me niet verbazen dat zowel overtuigde katholieken als pure vrijzinnigen daar positief over denken. Dat is een beetje de alchimie van dit land waar een Edouard Froidure met een Arthur Haulot in dezelfde kerkers belandden...

Om het dan toch over een Vlaamse logebroeder te hebben, zou ik nog even de nadruk willen leggen op mijn ontmoetingen met de grote journalist en ook grote vrijmetselaar Piet Van Brabant. Ik kende zijn heel scherpe pen over onze communautaire palabers en de domme taaloorlog in de Rand en in Brussel maar ontdekte een grote humanist die naar mij toe kwam als een ambassadeur van de Grote Reguliere Loge van België, niet om mezelf te overtuigen van zijn eigen gelijk maar om sommige essentiële waarden te delen...

copyright deredactie.be 

Michael Baigent (1948-2013)

Eergisteren overleed Michael Baigent, auteur (samen met Richard Leigh en Henry Lincoln) van de wereldwijde best seller The Holy Blood and the Holy Grail - een boek dat intussen al drie decennia oud is. Dit werd in 1989 gevolgd, opnieuw in co-auteurschap van Richard Leigh, door het eveneens erg succesvolle The Temple and the Lodge. Uit de reeks van publicaties en voordrachten valt op dat Baigent zich vooral bezig hield met thema's zoals astrologie, oude mythes (onder meer alles wat te maken heeft met de historiciteit van Jezus Christus) en esoterie. Over zijn kwaliteiten als historicus lopen de meningen erg uit elkaar. Niet zelden waren zijn boeken een aaneenschakeling van spectaculaire verhalen, geplaatst in een historisch kader. Samen met Leigh spande hij trouwens een proces aan tegen Dan Brown, die hij beschuldigde van plagiaat. Grote lijnen van de plot van de Da Vinci Code waren immers haast letterlijk overgenomen van Holy Blood en Holy Grail. In deze roman verwijst het personage Leigh Teabing (de naam alleen al!) letterlijk naar dit boek. Baigent en Leigh verloren de zaak, ook in beroep, en werden geconfronteerd met gigantische onkosten. 

Het was minder bekend dat Baigent ook 'ernstiger' werken schreef voor Quatuor Coronati, en dat hij gedurende jaren de grote man achter Freemasonry Today was - het officiële tijdschrift van de United Grand Lodge of England. In 1999 was hij ook een van de grondleggers van het intussen teloor gegane Canonbury Masonic Research Centre, dat onder impuls van Matthew Scanlan een degelijke academische koers zou varen. 

Franse reguliere confederatie

Afgelopen vrijdag 14 juni werd er een nieuwe stap gezet in de oprichting van een Franse confederatie van obediënties. Je zou zeggen: een Franse versie van Lithos, maar dan met dat verschil dat het niet zal gaan om een verzameling van autonome werkplaatsen - maar van (reguliere) koepels. Nu ja, 'regulier' moet tussen aanhalingstekens worden geplaatst. In ieder geval stemde alvast 89% van de afgevaardigden van de Grande Loge de France (GLDF) voor toetreding tot de (nog naamloze) confederatie, die in totaal meer dan 1600 loges met 50.000 leden zal samenbrengen. Hiermee komt de confederatie, qua ledenaantal, op gelijke voet met het Grootoosten van Frankrijk. De Grootloge van Frankrijk beschouwt zichzelf als regulier omdat zij alle principes van regulariteit, zoals vastgelegd door de UGLE in 1929, opvolgt - met uitzondering van dit van de Opperbouwmeester. Die blijft vrij te interpreteren. Van volledige regulariteit kan dus geen sprake zijn. Bovendien mag de Grande Loge de France niet worden verward met de Grande Loge Nationale Française, die wél alle kenmerken van regulariteit volgt, maar die haar internationale erkenning enige tijd geleden is kwijtgespeeld. 

De tweede poot van de nieuwe confederatie wordt gevormd door de Grande Loge de l'Alliance Maçonnique Française, die zelf nog maar officieel bestaat sinds 28 april 2012. Deze koepel is explosief groeiend: ze telt nu 600 werkplaatsen en er wordt verwacht dat tegen einde 2013 het totaal ledenaantal ongeveer 18.000 gaat zijn - een vervijfvoudiging op anderhalf jaar tijd! Deze cijfers zijn te begrijpen omdat de GL-AMF uit een scheuring met de Grande Loge Nationale Française is ontstaan, nadat deze haar erkenning door de UGLE was verloren. 

De derde partner is de Grande Loge Traditionelle et Symbolique Opéra, die ook  uit een scheuring met de GLNF is ontstaan, maar dan al in 1958. De GLTSO is een middelgrote Obediëntie met 300 loges en 4500 leden. Ook zij beschouwt zich al zijnde regulier, zonder evenwel internationaal erkend te zijn. Al in 2000 vonden de GLTSO en de GLDF elkaar in de Conféderation des Grande Loges Unies d'Europe - een samenwerkingsverband tussen reguliere, maar niet door de UGLE erkende koepels.  

De vierde en laatste partner is de Grande Loge Indépendante de France, die - verrassing, verrassing - ook regulier is. De GLIF werd in september 2012 boven de doopvont gehouden en heeft nu een 230-tal leden. 

Het samenkomen van de vier koepels was te verwachten omdat de UGLE dan wel de erkenning van de GLNF heeft ingetrokken, maar geen 'opvolger' heeft aangeduid. Bijgevolg is de reguliere vrijmetselarij in Frankrijk niet officieel aanwezig. Nog opmerkelijk is dat de confederatie geen melding maakt van de  (kleine) Loge Nationale Française, die als reguliere koepel vorig jaar nog, samen met de GLDF, de GL-AMF, de GLTSO en de GLIF, een perscommuniqué ondertekende waarin zij zich als vertegenwoordigers van de Franse reguliere vrijmetselarij voorstelden. 

Hoe dan ook: de nieuwe confederatie laat toe dat er onderling bezoekrecht is. Met andere woorden: een lid van de GLDF mag een zitting van een GLIF-werkplaats bijwonen. Of dat bezoekrecht ook geldt voor de 'irregulieren', zoals het Grootoosten van Frankrijk, blijft in het midden. Daarover werd geen expliciete uitspraak gedaan. 

Interview met een Grootmeester en een priester op RTBF

Het RTBF-programma En Quête de Sens - Il était une foi behandelde op zondag 7 oktober 2012 de vrijmetselarij. In de studio twee eerder ongewone gasten: Christine de Vos, Grootmeester(es) van de VGLB en Erik de Beukelaer, priester, theoloog en woordvoerder van de Belgische bisschoppenconferentie. Het aangenaam eens een keertje een andere nationale voorzitter in de media te zien verschijnen. Dat de VGLB - nu met 45 werkplaatsen en 2050 leden, zoals tijdens het gesprek wordt verteld - hiermee in het voetlicht treedt is eerder opmerkelijk. De Beukelaer is eveneens een opvallende keuze: hij heeft al eerder tijdens blanke zittingen en de loges gesproken, en verzorgde ook het nawoord van Hervé Hasquin's Les Catholiques belges et la Franc-Maçonnerie. De houding van de Beukelaer is tijdens het gesprek opvallend mild. Je kan je bijna beginnen af te vragen wat nu nog het verschil tussen de katholieke en maçonnieke wereldvisie is! - Afin, zo lijkt het toch eventjes. 

Veel nieuws kom je met het interview niet te weten, de historische omkadering (daar zijn de kathedraalbouwers weer!) is niet helemaal correct, en ook de 'excursie' in de vorm van een maçonnieke tocht doorheen Brussel, is er soms bij de haren bijgesleurd. Wat het de Brouckèreplein met de vrijmetselarij te maken heeft is mij bijvoorbeeld een raadsel. 

Hier bekijken. 

Vrijmetselarij en vrijzinnigheid (2)

Sinds 1956 is Het Vrije Woord het lijfblad van het Humanistisch Verbond, vandaag de Humanistisch-Vrijzinnige Vereniging. De achterflap van de nummers van jaargang 1971 werd gesierd door de gestilleerde fakkel. Opmerkelijk: pas een jaar later werd dit officieel aangenomen als symbool van de vrijzinnigheid in België. Het ontwerp kwam van Gilbert Deygers, lid van het Vrijzinnig  Laïciserend Centrum van Oostende en van HV Brugge. De vlam stelt licht, hoop en vooruitgang voor; de zes zwarte figuurtjes (de 'happy human')  stellen de 'verlichte' mensheid voor, op zoek naar verdraagzaamheid, vrijheid, solidariteit en broederschap. Het symbool zal vanaf 1977 ook als hoofding op overlijdensberichten verschijnen en werd in 1995 juridisch erkend (je mag de gestilleerde fakkel dus niet zomaar gebruiken...). 

De redactie van Het Vrije Woord gaf, anno 1971, er nog een bijkomende betekenis aan. De fakkel kon ook gezien worden als de uiting van macht, schoonheid en wijsheid. Ofwel heeft de redactie keer op keer een tikfout gemaakt - 'macht' in plaats van 'kracht' - ofwel gebeurde dit doelbewust om toch maar enigszins de maçonnieke achtergrond van HV te verdoezelen. Maar dan op zo een manier dat iedereen meteen door zou hebben waar het in werkelijkheid om ging. De tris 'kracht, schoonheid, wijsheid' (de volgorde wil nogal eens verschillen) is immers een typisch maçonnieke spreuk. Er zijn er nog hoor, 'woorden, tekens, aanrakingen' bijvoorbeeld. 

...En het verhaal gaat verder: dit stond er in Het Vrije woord, nummer 5 van 1980:

Detroit

Vandaag in De Morgen een opvallend bericht: 'Jack White lost belastingsschuld vrijmetselaarstempel af'. Het gaat hier om de Masonic Temple van Detroit, het grootste maçonnieke gebouw ter wereld. Om een idee van de omvang te geven: er zijn meer dan 1000 kamers en een theater met 1500 zitplaatsen. Het gebouw is bijna een eeuw oud en wordt eigenlijk meer om 'profane' evenementen, zoals concerten, gebruikt dan maçonnieke bijeenkomsten. Het zal waarschijnlijk op dat vlak gebeurd zijn dat de 'evenementenhal' in de rode cijfers geraakte. De schenking bedraagt 142.000 dollar, voldoende om de schuldenput te dempen. De schenking gebeurde eerst anoniem, maar na wat onderzoek door de Detroit Free Press bleek het te gaan om muzikant Jack White. Zie ook de blogpost van Chris Hodapp hierover en bekijk de indrukwekkende panoramische foto's op de website van de Masonic Temple. 

Recensie De Kinderen van Hiram

Twee jaar geleden verscheen de herziene en uitgebreide editie van De Kinderen van Hiram van Andries Van den Abeele. De totstandkoming van de oorspronkelijke editie in 1991 had heel wat voeten in de aarde: in de onmogelijkheid om een bereidwillige uitgever te vinden bracht de auteur het werk in eigen beheer uit, weliswaar onder de vleugels van Roularta Books. Het boek bleek in een instant bestseller. De publieke aandacht voor het boek had misschien niet zo zeer te maken met de historie van de vrijmetselarij, of de interne werking van de loges - waar Van den Abeele uitvoerig aandacht aan besteedde - maar wel met de reeks van bekende en minder bekende namen die in de loop van de tekst als vrijmetselaar werden onthuld. Niet iedereen was daar even gelukkig mee. Sommige geciteerden vroegen formeel om hun naam uit latere herdrukken te laten verwijderen, anderen dreigden met juridische stappen. Zo ver kwam het, in dat laatste geval, echter nooit. In feite zette De Kinderen van Hiram de weg verder die, einde jaren '60, door pater Dierickx in Vrijmetselarij, de grote onbekende, werd ingezet, en tot welke invalshoek ook de boeken van Michel Huysseune (Vrijmetselarij: mythe en realiteit, 1988) en van mezelf in thuis hoorden. In deze werken zijn het telkens niet-vrijmetselaars die een objectief en onbevooroordeeld beeld van werking en doelstellingen van de vrijmetselarij proberen te schetsen. 

Van den Abeele was als CVP-politicus een aantal jaren schepen van financiën en stadsvernieuwing van Brugge, en is vandaag nog steeds het sprekend geweten van het Brugs erfgoed. Van den Abeele beschikt daarnaast over een indrukwekkende bibliografie: op zijn website staan de meeste van zijn publicaties opgelijst. Het merendeel van deze studies centreert zich rond Brugge als thema. De vrijmetselarij treedt eerder occasioneel op de voorgrond: einde jaren 1980 schreef hij - naar academische normen meer dan degelijke - een geschiedenis van de 18e-eeuwse Brugse vrijmetselarij, met de morele steun van Hugo De Schampheleire en Fernand Borné. Dit zijn twee namen die in de studie van de vrijmetselarij zeker niet onbekend zijn; het was bijvoorbeeld Borné die nog met de jonge Els Witte tal van brieven, nota's en andere interne maçonnieke documenten uit de Belgische geschiedenis tot medio jaren 1850 in boekvorm uitgaf. 

Het was op basis van de vergaarde kennis en contacten dat enkele jaren later

Cover van de 1991-uitgave

De Kinderen van Hiram volgde. De baanbrekendheid van dit boek bestond er in  - als we even Dierickx buiten beschouwing laten - dat het grote publiek voor het eerst een erg uitvoerige introductie tot vrijmetselarij kreeg, en nota bene geschreven door een externe (hoewel ik uit goede bron weet dat er in de familie van de auteur wel een lid is).Tot dan toe waren vergelijkbare geschiedkundige werken enkel maar vanuit maçonnieke hand geschreven, en enkel door ingewijden te raadplegen. Ook het (niet-maçonniek) wetenschappelijk onderzoek stond op dat moment nog in de kinderschoenen, zeker wat Vlaanderen betreft. 
De respons was groot en het boek stond enkele weken bovenaan de meest verkochte titels van het moment. In zekere mate zou je het een instant-klassieker kunnen noemen. Nog bij Roularta verscheen niet veel later Actie vrijmetselaren van oud-politicus Karel Poma - een boek waar ik zelf niet echt wild van ben. Maar het meest evidente antwoord op Van den Abeele kwam de Antwerpse onderzoeksloge Trigonum Coronatum met De Kinderen van de Weduwe. Vrijmetselaars over vrijmetselarij. Het boek werd anoniem gepubliceerd (onder de auteurs bevond zich onder meer Rik Van Aerschot) en trachtte een beeld 'from within' te schetsen. Het verscheen eveneens bij Roularta. Deze laatste publicatie werd in 2008 geactualiseerd. Nu ja, echt veel werd er niet veranderd. Zelfs een verwijzing naar een tv-programma uit 1992 - wat actueel was op het moment dat De Kinderen van de Weduwe voor het eerst verscheen - bleef in de uitgave van 2008 ongewijzigd. 
Maar ook De Kinderen van Hiram werd geactualiseerd. Dit werd door Knack in mei 2008 via een gelegenheidspublicatie aangekondigd. Uiteindelijk liet het boek nog drie jaar op zich wachten, mede door andere engagementen die Van den Abeele eerst moest afwerken. 
Nu is het de vraag of het inderdaad de moeite was om zo lang op dit boek te wachten. Lost het de verwachtingen in? Echt grote verschillen met de oorspronkelijke uitgave van 1991 is er niet. Deze staat trouwens online op de webpagina van de Antwerpse werkplaats Les Elèves de Thémis. In de eerste hoofdstukken is enkel een verwijzing naar The Scottish Key toegevoegd. Jammer dat, met uitzondering van John Hamill, er niet wordt verwezen naar de belangrijke historici van de vrijmetselarij van dit moment, zoals Roger Dachez,  Charles Porset, Pierre-Yves Beaurepaire of Margaret Jacobs. Dat zou deze eerste hoofdstukken meer ruggesteun gegeven hebben. De hoofdstukken die dan volgen, en die zich toespitsen op de historische ontwikkeling in België, vertellen eveneens niets nieuws vergeleken met 1991. Ook hier ontbreekt iedere verwijzing naar andere boeken en auteurs die de afgelopen twintig jaar hierrond hebben gewerkt. Ze worden wel opgenomen in de bibliografie, met de vermelding door Van den Abeele dat deze titels hem de voeling met het onderwerp hebben weten te behouden, maar in de feitelijke tekst gebruikt hij ze schijnbaar niet. 

Andries Van den Abeele, copyright www.readmylips.be 

De hoofdstukken over de interne werking van de loges (vanaf hoofdstuk VIII) blijven eveneens ongewijzigd, hoewel er natuurlijk sindsdien niets is veranderd. Wel werd de 6.000 frank jaarlijkse contributie aangepast naar 150 euro. Het wordt wel enigszins problematisch wanneer exact dezelfde tabel met leden- en werkplaatsenaantallen uit 1990 wordt weergegeven in de editie van 2011. Wel vermeldt de auteur in de hoofding dat het gaat om 'De vrijmetselarij in België anno 1990 en daarna' (p.150 en verder. Ook vanaf p.193 wordt er nog steeds gesproken over 'de 16.100 leden'), maar vertaalt niet in cijfers wat er 'daarna' precies is gebeurd. De opsomming van de werkplaatsen stopt ook aan het einde van de jaren 1980, zodat de onjuiste indruk ontstaat dat er sindsdien geen nieuwe meer zijn bijgekomen. Zo is het al lang verleden tijd dat het Grootoosten van België 'maar' 30 ateliers in Brussel telde (p.154). 
In het 'namen noemen'-gedeelte zijn, waar nodig, overlijdensdatums toegevoegd. Nieuwe namen ontbreken, met uitzondering van de 'usual suspects' zoals Siegfried Bracke en Tony Mary. Je blijft natuurlijk wel met de vraag zitten wat je als lezer eraan hebt dat professor X of politicus Y lid zijn van werkplaats Z. Vooral omdat deze kennis niets bijdraagt aan het grote verhaal. Hebben zij de vrijmetselarij gevormd of andersom? Heeft hun logelidmaatschap maatschappelijke relevatie? En zo ja, heeft dit lidmaatschap meer relevantie dan pakweg hun lidmaatschap van H-VV of de Rotary of van Natuurpunt? Het subhoofdstuk 'Actie voeren in de profane wereld' (pp.175-177) blijft daarvoor te oppervlakkig. Net zoals in 1991 blijft de lezer in het ongewisse over de hogere graden (wordt nauwelijks aangeraakt), de autonome of 'wilde' loges en de werkplaatsen die onder buitenlands 'beheer' staan, zoals deze onder het Grootoosten van Luxemburg of de Grand Lodge of Scotland. 
De volgende hoofdstukken (hoofdstuk IX en verder) geven een introductie tot de vrijmetselarij internationaal bekeken, met opnieuw behoorlijk wat aandacht voor de P2. Dit was een typisch jaren '80-schandaal, waarvan je je afvraagt of dit vandaag nog relevant is om zo uitvoerig naar te verwijzen. Velen zijn de P2 al lang vergeten. 
Vanaf hoofdstuk XIII wordt het pas echt interessant: dan schetst de auteur de wereld sinds de jaren 1990. Het gaat daarbij niet om de rol die de vrijmetselarij in de veranderende wereld heeft gespeeld, wel om de weergave van de maçonnerie in bijvoorbeeld populaire media. Wat de evolutie van de Belgische vrijmetselarij tijdens de afgelopen 20 jaar betreft vermeldt de auteur wel de toegenomen ledenaantallen. Je vraagt je af waarom dat al niet eerder in het boek gebeurde. Zodoende zou er een groter geheel zijn. Nu is er een breuk tussen al het voorgaande en wat er nu te lezen valt. Zo heb je de indruk dat je een boek van twintig jaar oud aan het lezen bent, maar met een appendix waar in vogelvlucht enkele recente ontwikkelingen worden opgesomd. In dit onderdeel wil Van den Abeele de actuele ontwikkeling binnen de Belgische Obediënties schetsen. Een aantal elementen vallen op. Wat de RGLB betreft is dit overzicht vrij behoorlijk, idem voor het GOB. Het overzicht van de GLB is maar magertjes; terwijl voor RGLB en GOB de Grootmeesters met naam en ambtsperiode worden vermeld, geeft het overzicht van de GLB slechts een paar willekeurige namen, zonder hen te duiden. Lithos kwam eerder in het boek aan bod, maar dit keer werden er geen namen genoemd. Over de actuele staat van DH blijft de lezer in het onbekende, en over het oninneembaar bastion van de VGLB horen we al helemaal niets. 
Kortom, bekeken in de tijd waarin dit boek voor het eerst op de markt kwam heeft dit zeker haar verdiensten. Het is een mooie en soms uitvoerige inleiding tot het veelzijdig fenomeen van vrijmetselarij. Dat sommigen vanuit de vrijmetselarij zelf zich door dit boek van een profaan - en nog wel van een CVP'er - zich op de zere teen getrapt voelden mag haast als een compliment voor Van de Abeele worden beschouwd. Maar nu zijn we twintig jaar verder. Misschien kan daarom de vraag worden gesteld of een actualisatie van De Kinderen van Hiram wel nodig was. Deze aanvulling voegt maar weinig toe aan de waarde en de status van de oorspronkelijke uitgave van 1991. 

Andries Van den Abeele. De Kinderen van Hiram. Vrijmetselaars en vrijmetselarij. Roeselare, Roularta Books, 2011, 405 p.

Nota: normaal gezien geef ik hier een link van een online boekhandel. Maar noch proxisazur, noch bol.com, noch standaardboekhandel en zelfs niet Roularta's eigen mediaclub bieden het boek aan.