Grande Loge nationale française

Onder het motto: ‘het komt voor in de beste families’ wil het ook wel eens in het maçonnieke huishouden er minder broederlijk aan toe gaan. Maar wat er heden ten dage in Frankrijk gebeurt slaat wel alles. Kort samengevat: in België zijn de blauwe graden in de vrijmetselarij vertegenwoordigd door zes Obediënties – GOB, GLB, DH, VGLB, Lithos en RGLB – waarvan alleen de laatste van de Engelse Grootloge het keurmerk van regulariteit heeft gekregen. Ik heb het nog niet over de al anderhalf jaar in opbouw zijnde Grande Loge mixte de Belgique en de andere koepels, die meestal vanuit het buitenland werken, maar laten we deze nu even buiten beschouwing. Als u dacht dat dit nogal gecompliceerd was moeten we even naar Frankrijk kijken. Daar zijn er een dertigtal Obediënties. De Grande Loge de France, de Grande Loge féminine de France, de Grande Loge mixte de France, alsook de Grande Loge française de Misraïm – die niet te verwarren is met de Grande Loge française de Memphis-Misraïm – zijn slechts enkele namen. De grootste koepel is echter het Grand Orient de France, dat we hier gemakkelijkheidshalve GODF gaan noemen. Oudste van alle Franse Obediënties telt het GODF ruim duizende werkplaatsen met een totaal van 47 000 broeders. De tweede op de lijst, altans qua omvang, is de Grande Loge nationale française (GLNF). Beiden staan uitsluitend open voor mannen – hoewel er op het vlak van het GODF louter technisch gezien vandaag niet meer klopt – maar de GLNF is wel regulier. Met andere woorden, de United Grand Lodge of England (UGLE) erkent de GLNF als de ware vertegenwoordiger van de maçonnieke traditie in Frankrijk. Alle andere Franse Obediënties hebben dat keurmerk niet – dat wordt trouwens maar voor één koepel per nationaal grondgebied uitgereikt. Die andere obediënties hebben zich eigenlijk altijd van hun reguliere evenknie gedistancieerd.

De Grootmeester wordt er voor 5 jaar verkozen, dus 2 jaar langer dan gebruikelijk. ‘Verkiezing’ is niet echt de correcte uitdrukking: het is beter om van ‘aanduiding’ te spreken. Hij wordt bijgestaan door het Soeverein Grootcomité, waarvan de leden door de Grootmeester zijn benoemd; een beetje dus zoals de paus zijn kardinalen creëert. Tot de jaren 1970 stelde de GLNF niet zo veel voor met slechts een paar duizend leden. Maar op drie decennia tijd is haar omvang explosief toegenomen, in zulke mate zelfs dat de GLNF zelf in 2009 beweerde over 1400 loges en 42.000 te beschikken. Je kan moeilijk dit laatste cijfer controleren, maar zelfs indien dit overdreven zou zijn kan dit de enorme toename van ledenaantallen niet verhullen. Maar hoe kan je dit verklaren? Het kan haast niet anders dan dat de GLNF intensief recruteert en misschien zelfs minder strenge criteria hanteert dan de anderen. En zou kom je al snel in het vaarwater van het affairisme en dubieuze netwerken terecht.

De huidige Grootmeester is de 62-jarige advocaat François Stifani, voormalig GNLF-woordvoerder en adjunct-Grootmeester, en in functie sinds einde 2007. Stifani bestuurt de GNLF op een vrij eigenzinnige manier, en zowat de belangrijkste kritiek tegen hem is dat hij meer bezig is met zo snel als mogelijk het GODF voorbij te steken als grootste Franse Obediëntie dan met de kern van de maçonnieke zaak. Het ultieme doel is klaarblijkelijk het GODF aflossen als de belangrijkste sociale en politieke maçonnieke actor in Frankrijk. Doordat elke loge van de GLNF minimum 3-4 inwijdingen per jaar op het conto moet plaatsen is de aangroei op jaarbasis ruim 6.000. En dat terwijl, volgens haar eigen website jaarlijks 'slechts' 4.000 kandidaten de GLNF contacteren. Ter vergelijk: het totaal van de Belgische vrijmetselaars – ongeveer 24.000 – wordt gemiddeld op jaarbasis met 200 nieuwelingen aangesterkt. Maar hoe goed voorbereid zijn deze nieuwe leden? De conclusies van een interne commissie zijn in juni 2009 vrij somber: deze manier van recruteren riskeert op termijn de hele vrijmetselarij naar de bliksem te helpen. Stifani reageert op deze conclusies door de commissievoorzitter te ontslaan. Maar dat neemt niet weg dat de GLNF met een aantal grote uitdagingen wordt geconfronteerd: een massale toename van leden is een zaak, ze huisvestigen een andere. Er moeten dus heel wat nieuwe tempels worden gebouwd, die natuurlijk geld kosten. Waar moet zo snel dat geld vandaan komen? Met lidgelden alleen zal je misschien toekomen om een paar deurklinken en een pot verf te kopen. Aldus moeten er geldschieters en sponsors worden gezocht. Het doet zo een beetje denk en aan de grote bedrijven die in de Verenigde Staten de presidentskandidaten ondersteunen; eens verkozen verwachten die natuurlijk dat ‘hun’ president aan met hun verzuchtingen en wensen rekening zal houden.

De hoofdzetel aan de rue Pisan

Doordat de GLNF door haar grote omvang een belangrijke gesprekspartner is geworden voor de seculiere Staat – of toch zeker die ambitie heeft – worden nog andere financiële inspanningen, op het vlak van PR, noodzakelijk. Voorbeeld daarvan is de koop van een appartement van 260 m² in Parijs, ter waarde van 2,5 miljoen euro, als neutrale ontvangstruimte. De al indrukwekkende hoofdzetel van de GLNF, aan de Grande Arche van Paris-la-Défense, volstond voor die opdracht kennelijk niet meer. Ook het smeden van banden met profane topfunctionarissen van de Franse Staat behoort tot die grote PR-operatie. Het risico bestaat echter dat daardoor de debatten binnen de GLNF zich op het politieke niveau zullen gaan afspelen – wat juist verboden is voor reguliere vrijmetselaars. Bij een PR-campagne hoort ook media-aandacht. Zo mocht een cameraploeg in mei 2010 een groot gedeelte van een maçonnieke zitting bijwonen, wat ongetwijfeld niet alle vrijmetselaars door even veel enthousiasme werd begroet.


Organisation Maconnique - société secrete
Geüpload door Dailygratuit. - Nieuwe video's uit de hele wereld.

Stefani’s streefdoel veroorzaakte het afgelopen jaar al wel eens vuurwerk. Op 4 december 2009, tijdens een zitting van het Soeverein Grootcomité in de Parijse hoofdzetel, staan een dertigtal broeders op, stappen op de geblokte vloer en confronteren de Grootmeester. Een van hen leest een lijst voor met kritische vragen aangaande Stifani’s beleid. Vooral de uitbesteding van 17 miljoen euro ‘ter bevordering van de relaties van de GLNF met de Franse Staat’ ligt bij de dissidenten zwaar op de maag. Stifani laat zich niet van zijn stuk brengen en beschuldigd de vraagstellers ervan complotteurs en onwaardige maçons te zijn: ‘C'est pitoyable que vous ayez sali cette maison, pour faire le coup de force.’ Vervolgens geeft hij de opdracht de lijst van de dissenten op te stellen als eerste stap om hen uit de loge te zetten en laat dan zijn voorzittershamer neervallen met de woorden ‘Vous n’avez pas la parole’.

De dissenten zijn niet de eerste de beste. Enkele (voormalige) Provinciale Grootmeesters en een voormalig Grootinspecteur behoren tot de groep. De mannen hebben stuk voor stuk een lange maçonnieke loopbaan. Maar dat maakt geen indruk bij de Grootmeester. Deze ondertekent de volgende dag een schriftelijk protest: ‘Ce que nous avons vécu est ce qu'il y a de plus condamnable et de plus hideux: la perfidie, la calomnie, la méchanceté qui amène les "sans-coeur" à se liguer, comploter et couvrir de miel la pomme empoisonnée.’ Intussen wordt de uitsluitingsprocedure van 24 dissidenten ingezet, wat in de provincies op verwacht ongenoegen stuit. Om de uitbreiding van de rebellie te stuiten gaat de Grootmeester zelfs over tot de onbinding van één van die Provinciale Grootloges, met meer dan 1400 leden, kennelijk uitsluitend omwille van de betrokkenheid van haar Provinciaal Grootmeester bij de ‘opstand’. Het ongenoegen blijft niet beperkt binnen de tempelmuren. Maçons slaan massaal aan het bloggen, geven interviews met de ‘profane’ pers en de hele zaak komt al snel in de openheid, temeer omdat de ‘uitgeslotenen’ deze beslissing bij de rechtbank aanklagen. Einde 2010 werden zij in hun gelijk gesteld; de GLNF heeft beroep aangetekend. Een van die blogs uit in oktober 2010 op dichterlijke wijze zijn kritiek op Stifani:

Hiram, relève-toi, ils sont devenus fous!

Un oiseau noir étend ses ailes de souffrances,

Il répand les ténèbres sur nos Frères endormis,

Dans toutes les contrées de Navarre et de France

Un règne sombre naît, qui étouffe l'Esprit.

Puisqu'à notre sommet ils ont mis un Gourou

Hiram, relève-toi, ils sont devenus fous.

Toi, notre Maître Hiram, t'as raison, tu rigoles,

Toi qui donna ta vie pour le prix d'un secret

Quand tu vois qu'au plus haut on a mis un Guignol

Qui bénit ses fidèles à grands coups de maillet...

Toi, notre Maître Hiram, est-ce qu'au moins tu t'étonnes,

En voyant qu'à Pisan on couronne un impie,

Qui s'agite en ton nom et tous ses valets nomme,

Et qui prétend servir notre Maçonnerie ?

Où est le blanc de nos gants maculés,

De nos serments aujourd’hui bafoués ?

Qui mieux que toi peut venir pour sauver

La Tradition, que ces gens ont souillée ?

Toi, notre Maître Hiram, rejaillis de ta tombe

Et reviens parmi nous pour chasser Stifani,

Que la Lumière vienne et que son règne sombre

Dans le noir des ténèbres et le feu de l'oubli.

De publieke profilering van de GLNF zet zich intussen verder. In februari 2010 neemt de Grootmeester persoonlijk contact op met president Sarkozy met een door de GLNF uitgedokter voorstel ter oprichting van een soort van moslim-executieve. Stifani verdedigt dit voorstel vanuit de maçonnieke bekommernis om tot een algehele broederschap onder de mensen te komen. Vandaar de noodzaak van zo een nationale moslimorganisatie, onafhankelijk van eender ander instituut, en die zich eerder met sociale dan met culturele zaken zou bezighouden. In een interview met het Franse tijdschrift L’Express bevestigt Stifani dat hij de President van de Republiek heeft aangeschrijven als Grootmeester van één van de belangrijkste maçonnieke organisaties van Frankrijk, maar dat hij in grote mate ten persoonlijke titel handelde. Kwatonge beweren dat Stifani zich gedeeltelijk ook door jaloezie laat leiden. Er zijn steeds connecties geweest tussen de Franse Staat en het GODF, en bij de 275e verjaardag van deze laatste in 2003 stuurden zowel de President van de Republiek als de Franse regering haar felicitaties – terwijl bij het wereldcongres van de reguliere Obediënties in 2006 zelfs geen staatssecretaris zijn belangstelling toonde.

Hoe dan ook, al in januari 2009 schrijft Stifani aan Sarkozy dat de President van de Republiek helemaal op dezelfde golflengte zit als de GLNF en vice versa: een profilering zonder weerga in de maçonnieke annalen. Sarkozy antwoordt Stifani dat hij de steun van de reguliere maçons als een waardering opvat voor zijn hervormingsbeleid. De briefwisseling lekt pas einde december 2010 uit, en is intussen bevestigd door het Elysée. De consequenties kunnen verstrekkend zijn: de briefwisseling blaast immers de door de GLNF zelf opgelegde neutraliteit ten aanzien van de staatsinstellingen op. Precies omdat Sarkozy heeft geantwoord kan de top van de GLNF de oorspronkelijke brief van 19 januari 2009 niet als fait divers afwimpelen. Vanuit zowel officiële (het Elysée) als officieuze (de Grootmeester van het GODF die dicht bij Sarkozy staat) kanalen wordt de politieke profilering van Stifani onderschreven.

Dit laatste vindt weerklank tot in het buitenland. In een gezamelijk schrijven uiten de Grootmeesters van Belgische, Zwitserse en Luxemburgse reguliere Obediënties ‘met droefheid’ hun verbazing en afkeuring uit voor de politieke manoeuvers van hun Franse collega. Een tweede brief wordt op 10 januari 2011 gedateerd, waarin de Grootmeesters schrijven ‘perplex’ (sic) te staan door de handelingen van Stifani die op termijn zelfs de regulariteit van de GLNF zou kunnen kosten. Meer nog, uit de brief is af te leiden dat ook de UGLE een gelijkaardig schrijven naar de GLNF verzond, met een kopie ervan naar de drie genoemde Grootmeesters. Ook kunnen zij de minimalisering van hun eerste brief door Stifani maar matig appreciëren. De media-aandacht voor interne maçonnieke aangelegenheden en de publieke profilering van de GLNF ondermijnen bovendien de geloofwaardigheid van het geheel van de vrijmetselarij, ook op internationaal vlak.

In een laatste reactie met L'Express stelt Stifani niet wakker te liggen van de Belgische, Zwitserse en Luxemburgse verzuchtingen. De veel grotere reguliere Obediënties van de Duitse en Spaanse buurlanden hebben geen kritiek.

Wordt ongetwijfeld vervolgd...



Cartoon uit Franc-Maçonnerie Magazine, nr.8, januari-februari 2011