Taxil's antiklerikalisme

Gabriel Jogand-Pagès (1854-1907) was een Frans journalist, afkomstig uit Marseille, en stond bekend onder vele synoniemen. Een daarvan was Léo Taxil, waaronder hij tal van boeken volschreef over de vermeende band tussen vrijmetselarij en satanisme. Je zou bijna kunnen zeggen dat Taxil in zijn eentje zowat verantwoordelijk is voor de haast onuitroeibare mythe dat er in de loges de duivel aanbeden wordt (en als het een beetje tegenzit verschijnt hij ook nog tijdens zo een sessie, al dan niet vergezeld van zwaveldampen). Over Taxil ga ik het later nog hebben. Maar de grote antimaçon - en zwendelaar, voor alle duidelijkheid - was op de eerste plaats een antiklerikaal. Dat wil zeggen, vanuit plat opportunisme en enige commerciële ingesteldheid maakte hij jarenlang de Katholieke Kerk belachelijk, waarbij hij meer dan eens over de schreef van laster ging, met tal van schadeclaims en gevangenisstraffen tot gevolg. Taxils antiklerikalisme werd abrupt stopgezet in 1885, in de onmiddellijke nasleep van paus Leo XIII's encycliek Humanum genus tegen de vrijmetselarij. Net zoals Saulus die op weg naar Damascus van zijn paard werd gebliksemd, en daarmee een bocht van 180° maakte en de apostel Paulus werd, zo werd Taxil in dat jaar van de gevreesde antiklerikaal de grote verdediger van de katholieke waarden. Hij bekeerde zich en begon zichzelf, vanuit zijn zeer kortstondig logelidmaatschap - na 3 weken hadden ze hem er al weer uit gegooid - te profileren als dé grote specialist van de vrijmetselarij, de infiltrant die eindelijk alle waarheid over het genootschap aan de grote klok zou hangen. Maar over Taxils antimaçonnieke campagne, die uiteindelijk 12 jaar zou duren, ga ik het nu niet verder hebben. Wel over zijn antiklerikale werken, die zowel voor 1885 als na 1897 een absoluut hoogtepunt - of dieptepunt, het hangt er vanaf hoe je het bekijkt - van het antiklerikaal discours vormden. Dat antiklerikaal discours was gemeengoed in katholieke landen zoals Frankrijk en België. Zeker in de laatste decennia van de 19e eeuw werd de grens tussen vrijzinnigheid, antiklerikalisme en antireligiositeit meermaals overschreden. Zo ook Taxil met  boeken zoals La bible amusante, La vie de Jésus, Les amours secrètes de Pie IX, Les maîtresses du pape, en zo verder. Je kon het nog niet zo gek bedenken of Taxil had erover geschreven. Uiteraard waren de verhalen over pausen, priesters, paters en nonnen niet zelden volledig verzonnen of zodanig overdreven dat het absurd werd. Het is echter typisch dat mensen geneigd zijn de meest ongeloofwaardige dingen te willen geloven dan zaken die veel realistischer zijn. Anders gezegd: hoe absurder, hoe meer volgelingen. Om maar een voorbeeld te geven van zo een absurde redenering: de mythe dat een pas verkozen paus moet plaatsnemen in een stoel met een gat in de zitting, en dat vervolgens een van de kardinalen langs onder moet voelen of diegene die zit wel degelijk mannelijk is, en daarbij de formule 'Testiculos habet et benependentes' uitsprak zou een verzinsel van Taxil zijn. Het merendeel van zijn antiklerikale (en ook de antimaçonnieke) werken zijn integraal consulteerbaar via de fantastische website gallica.fr, waarvan ook onderstaande aankondigingen zijn gekopieerd.