Les résaux maçonniques: aankondiging

Op donderdag 3 april organiseert het Centre d'Etude de la Langue et de la Littérature françaises des XVIIe et XVIIIe siècles een studiedag in de Sorbonne, met als thema "Les réseaux maçonniques dans le monde des Lumières". Het (voor mij) erg boeiend programma vind je hier; ikzelf bij bijzonder geïnteresseerd in Antonio Trempus' uiteenzetting over jezuïeten en vrijmetselaars onder de Habsburgers. De organisatie is in handen van onder meer professor Cécile Révauger - die een eigen, maar niet meer zo actuele blog heeft - en die momenteel werkt aan het prosopografisch woordenboek Le monde maçonnique des Lumières (Europe - Amériques). Aangezien de studiedag al om 9u00 begint ga ik erg vroeg mogen opstaan om tijdig in Parijs te geraken: je moet wat over hebben voor de wetenschap.

La lire maçonne

Eergisteren werd aan de Vrije Universiteit Brussel de Leerstoel Pierre-Théodore Verhaegen geopend met een voordracht van Malcolm Davies over La Lire maçonne. In 1762 kwam de Grootloge in Den Haag in speciale zitting bijeen om de opdracht te geven alle maçonnieke liederen in één volume samen te brengen. Het resultaat verscheen vier jaar later in La Lire maçonne, ongetwijfeld het meest belangrijke boek met betrekking tot vrijmetselarij in de Nederlanden uit die periode. In totaal werden 270 liederen op 536 pagina's, met zowel tekst als partituur, verzameld. De vraag is echter hoeveel van die nummers effectief tijdens logezittingen werden gebruikt. Davies verzorgde een bijzonder boeiende bloemlezing, met een tweetal audiofragmenten, uit deze publicatie. Eén van de liederen die mij is bijgebleven isWat voor werk is het dat gy doet?, opgebouwd uit een dialoog tussen een profaan en een Achtbare Meester, waarbij de profaan vraagt waarom het genootschap in het geheim werkt: "Waarom werkt gy dan in't duister / strekt de deugd u tot luister?". De meester antwoordt: "Vrees boeid om ons als een kluister / voor die list en leugens smeden / en dus blijft ons werk duister." De thema's behandeld in de liederen handelden om te beginnen over vrijmetselarij zelf, haar deugden en haar geheimhouding. Vaak waren de teksten erg emotioneel. Ook de symboliek van de tempel, de loge als heiligdom en zelfs enige hulde aan vrouwen kwamen regelmatig aan bod. Met meerder edities en aanvullingen bleef La Lire maçonne vier decennia lang populair, tot de liederen vanuit artistiek en politiek oogpunt na 1800 uit de mode geraakten. Teksten en muziek op:http://chansmac.ifrance.com/docs/lireintro.html

De troebels met Thevissen en De Moeial

Enkele weken geleden deed het ontslag van de (vrij) bekende media-professor Frank Thevissen nogal wat stof opwaaien. Kort samengevat: Thevissen, hoofddocent aan de Vakgroep Communicatiewetenschappen van de Vrije Universiteit Brussel en houder van een bureau 3 deuren van mij verwijderd, werd per 1 maart door de academische overheid ontslagen wegens een slechte evaluatie op het vlak van persoonlijk onderzoek, onderwijs en uitstraling, en dit voor de tweede keer op enkele jaren tijd. Thevissen, die in het verleden onder meer meewerkte aan het grote volksreferendum van toenmalig oppositiepartij VLD, beschouwde dit ontslag echter als een afrekening. Je moet maar eens op www.standaard.be bij de zoekmachine “Thevissen” ingeven en dan vind je een reeks artikelen waarin hij allerhande theorieën over zijn ontslag aanhaalt. Eén van die theorieën is het complot tussen huidig rector Benjamin Van Camp en vorig rector Els Witte, notabene zijn doctoraal promotor, maar met wie Thevissen al sinds jaar en dag in onmin leeft. Ook Karel De Gucht en de sp.a zijn betrokken partij. Maar wat het meeste aandacht kreeg was de beschuldiging aan het adres van “de Loge”. Thevissen mocht zijn verhaal doen in Ter Zake op 21 februari, waarbij niet zozeer de professor in een slecht daglicht kwam te staan, maar wel rec tor Van Camp in een vooraf opgenomen interview. Wat de rector antwoordde op de vraag van de journalist of hij zelf lid was van “de Loge” moet je maar zelf bekijken en beluisteren.
Ik heb tot nu toe wijselijk niets over deze hele affaire willen melden. Ik heb zelf trouwens geen enkel standpunt pro of contra Thevissen te verdedigen en je zal mij ook niet kunnen betrappen op een uitspraak hierover. Waarom ik hier uiteindelijk wel een bericht plaats heeft te maken met het edito van het maartnummer van De Moeial. De Moeial is het maandelijks studentenblad van de VUB, dat in samenwerking met het Brussels Studentengenootschap, Dienst Kultuur en Studiekring Vrij Onderzoek verschijnt en de kritische stem over het wel en wee van onze Alma Mater laat weerklinken. Alles is na te lezen op www.vub.ac.be/moeial, maar toch een citaat uit het edito van Daniël van der Meer, coördinator van De Moeial: “Door de consternatie van de afgelopen maand is het imago van de VUB als loge-hol weer eens bevestigd. Studenten van andere universiteiten vragen me zelfs al of ik – als student van de VUB – ze niet in contact kan brengen met de mannen met winkelhaken en passers. De aantrekkingskracht strekt zelfs tot Leuvense braverikken.” Dit is een terechte opmerking. De hele affaire en de beide protagonisten erin hebben inderdaad, elk op hun manier, de VUB met de vrijmetselarij gelinkt. Daarbij komt de vrijmetselarij er weer eens als een intrigant en niet te controleren machtsinstrument naar voren. Het valt trouwens op dat niemand in dit hele discours de moeite doet om eens klaar en duidelijk uit te leggen wat “de Loge” nu precies voorstelt. Verder in het edito volgt helaas een ernstige uitschuiver: “Om de vooroordelen nog maar eens aan te wakkeren vindt binnenkort in het kader van de Leerstoel Pierre-Théodore Verhaegen een lezingenthema plaats met als thema vrijmetselarij en kunst.” Inderdaad: “...om de vooroordelen aan te wakkeren...” Ik stel voor dat Daniël van der Meer vanavond om 19u00 in de QC naar de openingszitting van de Leerstoel komt luisteren en mij om wat objectieve uitleg komt vragen. Hij vindt mij op de tweede rij vooraan; ik draag een zwarte broek en een blauw hemd.

Verhaegenleerstoel: programma

Aanstaande dinsdag wordt de eerste lezing in het kader van de Leerstoel Pierre-Theodore Verhaegen aan de Vrije Universiteit Brussel gegeven. De Verhaegenleerstoel bestaat uit een reeks van 4-5 colleges over vrijmetselarij, gegeven door internationale specialisten, en wordt tweejaarlijks ingericht. In 2006 was het algemeen thema "Vrijmetselarij en sociaal-progressieve bewegingen" met Jeffrey Tyssens, Andrew Prescott, Cécile Revauger en Max de Haan als sprekers. Dit jaar is het vertrekpunt "Vrijmetselarij en kunst". Malcolm Davies, titularis van de Leerstoel Vrijmetselarij aan de Universiteit Leiden, bijt de spits af met "The arts of poetry and music in La Lire Maçonne, 1763-1787". De andere voordrachten zijn op 15 april ("Franc-maçonneries pré-révolutionnaires et identités politiques. Théâtre, livres, circulation des idées aux années '80 du XVIIIe siècle" - Gerardo Tocchini, Universiteit Venetië), 22 april ("Hedendaagse kunst als levensoriëntatie" - Willem Elias, VUB) en 29 april ("Franc-maçonnerie et beaux-arts en Belgique au tournant des XVIIIe et XIXe siècles" - Christophe Loir, ULB). De lezingen hebben altijd plaats om 19u00 in Aula QC, Vrije Universiteit Brussel, Pleinlaan 2, 1050 Brussel. De toegang is gratis. Meer info hier bij ceremonien@vub.ac.be.