Debat 23 oktober Mechelen: verslag

Het laatste deel van het Mechelse metseldrieluik bevatte een "café parole" tussen Jean-Paul van Bendegem en Yves Desmet. Beiden moeten niet meer worden voorgesteld, en dat besefte het publiek ook, dat massaal in het VOC binnendrong. Ikzelf ben er bijna een halfuur vóór aanvang aangekomen en had geen zitplaats meer. Ik schat het aantal aanwezigen op zeker honderd. Qua opkomst mag de organisatie van een groot succes spreken, maar gold dat ook voor de inhoud? Jean-Paul Van Bendegem is zowat de verpersoonlijking van "de loge" geworden, vergelijkbaar met associatie Rik Torfs-kerkjurist/slimste-mens-ter-wereld. In tegenstelling tot dit vergelijk is de mediageniciteit van Van Bendgem nog enigszins binnen de grenzen van het toelaatbare gebleven. Maar soit, de naam van Yves Desmet doet ook wel een aantal belletjes rinkelen. Ik wist echter niet dat de politiek hoofdcommentator van De Morgen zich zo kritisch ten aanzien van vrijmetselarij opstelde. De punten die Desmet tijdens het debat aanhaalde waren wel degelijk onderbouwd en zo ook begrijpbaar: onzinnigheid van de geheimhouding, het ontbreken van daadwerkelijke maatschappelijke standpunten, de wereldvreemdheid van de oudere generatie binnen het genootschap ten aanzien van alles wat zich buiten de vrijzinnige sfeer bevond, het niet-representatief zijn voor de huidige samenstelling van de maatschappij, en zo meer. Ik zou niet zeggen dat Van Bendegem zich hiertegen moest verdedigen - in veel gevallen gaf hij Desmet gelijk, hoewel hij er een aantal kanttekeningen bij plaatste - maar echt aangenaam moet het toch niet zijn geweest te horen dat broeders omwille van totaal onrechtvaardige redenen door de eigen loge eruit worden gezet. Deze redenen situeerden zich volgens Desmet in de contreiren van wat ik daarnet al de wereldvreemdheid noemde: je gaat in die context sancties ondernemen tegen andere broeders die zich bijvoorbeeld teveel ophouden met katholieken, of die zogezegd "het geheim" hebben geschonden. Een interpellatie uit het publiek, kennelijk bedoeld om het maçonniek geheim te verantwoorden en daarbij teruggrijpend naar de namen-noemencampagne van La Libre Belgique uit 1938-'39, bereikte daarmee het tegengesteld effect. In plaats van de broederschap en de mystiek van het genootschap te onderstrepen omschreef interpellant de vrijmetselarij ongewild als een star, log, oerconservatief en dikkenekkerig clubje. Met zulke vrienden heb je niet eens vijanden nodig! Dit plaatste meteen ook een gevoelige nuancering aan de stelling dat in de loges alleen maar intellectuelen te vinden zijn. Zoals Van Bendegem later opmerkte - en geheel terecht - kent ook de loge zijn dommeriken. Hij deed deze uitspraak welliswaar in een andere context, maar ik kon niet nalaten even aan voorgaande interpellatie te denken. Ik ga er trouwens van uit dat het merendeel van het publiek een vrijzinnige achtergrond heeft. Dat maakte het kader van de kritische vraagstellingen van de toehoorders des te interessanter. Van Bendegem deed wel inspanningen de kritiek te counteren, maar slaagde daar niet altijd even goed in. Mijn opmerking hierbij is dat, zolang de oude generatie aanwezig blijft en de gemiddelde leeftijd vrij hoog ligt, er van echte dynamiek binnen de loges weinig sprake kan zijn. Maar ik heb er goede hoop in dat dit op termijn wel mogelijk moet zijn. Wat ten slotte het Mechels debat betreft: Van Bendegem was niet geheel onverdienstelijk, maar de feitelijke winnaar was echter Desmet.