Vrijmetselaars en justitie

In Knack van 15 april 2015 verscheen een uitvoerig interview van Han Renard met journalist Philippe Engels over zijn boek Mensognes d'état. Op een bepaald ogenblik gaat het over de connectie tussen vrijmetselaars en magistratuur. Dit is een heel interessant gegeven, waar tot dus ver niet echt veel over is gepubliceerd, laat staan onderzocht. Het artikel is boeiend genoeg om hier zo goed als volledig over te nemen. Copyright ligt uiteraard bij Roularta Media Group. 

Onafhankelijk onderzoeksjournalist Philippe Engels, bekroond met verschillende journalistieke prijzen, maakt in zijn boek een inventaris van een reeks geruchtmakende gerechtelijke onderzoeken die hij al 25 jaar lang op de voet volgt. Van het nog steeds lopende onderzoek naar de bende van Nijvel, tot grote fraudezaken en de politiek-finan-ciële corruptieschandalen in Charleroi. Rode draad doorheen het boek: slechts zelden worden grote en ingewikkelde gerechtelijke onderzoeken succesvol afgerond en komt het ook echt tot een proces.

'Terwijl er toch massa's energie en jarenlang werk in die onderzoeken wordt gestopt', zegt Philippe Engels, op een zonnig terras in de Waalse studentenstad Louvain-la-Neuve. Een combinatie van onkunde, onmacht en onwil zorgt ervoor dat heel wat gerechtelijke onderzoeken uiteindelijk wegzakken in juridisch drijfzand en kopje-onder gaan.Dat gebeurde met het onderzoek naar de illegale subsidiestromen van de Waalse regering richting lagekostenmaatschappij Ryanair.Ook in het onderzoek naar de schandalen in Charleroi, die losbarstten in 2005 en toenmalig Waals minister-president Jean-Claude Van Cauwenberghe (PS) en het volledige stadsbestuur van Charleroi tot ontslag dwongen, blijven de hoofdverdachten uiteindelijk grotendeels buiten schot.

'Ik heb die affaires van dichtbij gevolgd', vertelt Engels, die als journalist aan de basis lag van menige scoop over de wijdverbreide corruptie in Charleroi. 'Aan de ene kant had je de kleine mededaders die in de gemeentekas graaiden, smeergeld vroegen in ruil voor vergunningen en zichzelf allerlei voordelen toekenden, zoals ex-schepen Claude Despiegeleer (PS) en zijn verwarmingsketel in zijn buitenverblijf in Carcassonne. Aan de andere kant had je de affairistes , een handjevol politici, zakenmensen en bedrijfsrevisoren zonder scrupules, die heel het maatschappelijke leven in Charleroi organiseerden en alles onder elkaar regelden, of het nu ging om de opening van een winkelcentrum, de bouw van een ziekenhuis of de ontwikkeling van een stadion.'

Tien jaar later, verzucht Engels, lopen die 'affairisten' nog steeds vrij rond of worden ze op geheel willekeurige wijze door justitie behandeld. 'De een wordt niet vervolgd. De ander komt weg met een schikking.' Dat laatste is het geval voor zakenman Robert Wagner, bijgenaamd de kleine Albert Frère en een persoonlijke vriend van Jean-Claude Van Cauwenberghe. In eerste aanleg werd

Wagner veroordeeld voor fraude en valsheid in geschrifte, maar hij kocht zijn onschuld af met een schikking van 3 miljoen euro. 'Van Cau, de spin in het web, zal binnenkort dan toch voor de rechter moeten verschijnen,' vertelt Engels, 'maar in kleinere dossiers, omdat men zijn dossier, volgens de aloude salamitechniek, in plakjes heeft opgedeeld.'

Dat Van Cau lange tijd buiten schot bleef, is niet alleen de schuld van de trage en inefficiënte werking van justitie. In 2014, negen jaar na het begin van de affaires, moest het Waals Parlement zich uitspreken over de doorverwijzing van de gevallen keizer van Charleroi naar de correctionele rechtbank. 'PS en MR hebben daar toen een stokje voor gestoken, zogenaamd omdat het dossier te

licht woog. Ik vind het erg dit te moeten zeggen, want ik heb veel respect voor de politiek, maar het is een duidelijk geval van ons kent ons.' Engels zelf werkte drie jaar lang als parlementair medewerker voor de Franstalige groenen van Ecolo rond het thema van goed bestuur.

Een verbijsterend hoofdstuk in het boek gaat over de onderzoeken naar corruptie bij vertrouwelingen van gewezen premier en huidig PS-voorzitter Elio Di Rupo in Bergen. Onderzoeken die in 2011 om politieke redenen werden gesaboteerd, aldus Engels. 'Men heeft toen de 34 uitstekende speurders van de onderzoekscel Polfin - die in 2009 in het leven was geroepen om de politiek-financiële corruptie in Charleroi helemaal uit te spitten - via een complot proberen te destabiliseren. Want hun speurwerk dreigde ook mensen uit de directe entourage van Elio Di Rupo in opspraak te brengen', vertelt Engels. Onder die vertrouwelingen onder meer Pierre Urbain (PS), de gemeentesecretaris van Bergen, die verdacht wordt van deelname aan een criminele organisatie, misbruik van vertrouwen en inbreuken op de bankwetgeving. Hij zou zich via risicovolle investeringen in verboden piramidespelen voor het karretje van een Mexicaans drugskartel hebben laten spannen. Verder ook de machtige voorzitter van een groot intergemeentelijk bedrijf en de wereldberoemde regisseur Franco Dragone, een goede vriend van Elio Di Rupo.

Dragone wordt verdacht van grootschalige belasting- en subsidiefraude. En dan is er Edmée De Groeve, gewezen bestuurster namens de PS bij de NMBS en de Nationale Loterij en voormalige topvrouw van de luchthaven van Charleroi. In die functie volgde ze de eerder genoemde en eveneens wegens corruptie in opspraak gekomen Robert Wagner op. Een ander corruptieonderzoek, waarin

naast De Groeve ook Didier Bellens, de gewezen ceo van Belgacom, een hoofdrol speelt, loopt nog.

In 2013 werd De Groeve in het luchthavendossier dan toch veroordeeld tot een voorwaardelijke gevangenisstraf van 15 maanden wegens fraude (niet-traceerbare uitgaven met de bedrijfskredietkaart ter waarde van 30.000 euro) en valsheid in geschrifte. Maar onlangs heeft Edmée De Groeve in die zaak een schikking getroffen met het gerecht. De hoogte van de afkoopsom is onbekend. 'De Groeve heeft zichzelf op die manier van elke strafrechtelijke schuld weten vrij te pleiten', aldus Engels.

De speurders die deze gevoelige zaken aan het licht brachten, werden in 2011 op non-actief gesteld. Ze werden immers zelf het doelwit van een strafonderzoek. 'Vanwege een bagatel', zegt Philippe Engels. 'Het ging om restaurant- en verplaatsingskosten die via een verkeerd formulier waren ingediend. Een onbeduidend administratief probleem, dat vervolgens door rechercheurs en magistraten met een duidelijk PS-stempel is omgevormd tot een disciplinaire zaak en zelfs tot een strafonderzoek. Toen de hele zaak uiteindelijk in de openbaarheid kwam, bleek al snel dat er helemaal niets in het dossier van die politieagenten zat, maar toen was de onderzoekscel al ontmanteld.' Verschillende speurders zijn naderhand ziek of depressief geworden.

Waarom moest de speurders een halt worden toegeroepen? 'Het heeft er alle schijn van dat men Elio Di Rupo, die niet rechtstreeks bij de feiten was betrokken maar er wel door beschadigd dreigde te worden, wilde beschermen', aldus Engels. 'Di Rupo was in 2011 premier geworden na 541 dagen politieke crisis. In Franstalig België werd hij gezien als de redder van het vaderland, de laatste dam tegen de separatisten van de N-VA. Ik heb getuigenissen van magistraten en hoge politiefunctionarissen over een geheime vergadering in Brussel in verband met de Bergense dossiers, waar de strekking duidelijk was: we mogen de premier niet in gevaar brengen. Het lijkt er dus sterk op dat in het hart van de staat een complot op poten is gezet om de speurders van Jumet in diskrediet te brengen en hun werkzaamheden te dwarsbomen.'

Engels wijst in zijn boek ook op de invloed van de vrijmetselarij in Henegouwen. Magistraten, advocaten en politiemensen zitten niet zelden in dezelfde loge als verdachten en veroordeelde daders. Bij gemeentesecretaris Pierre Urbain werd een gedetailleerd organogram teruggevonden met namen van magistraten, politiemensen, zakenlui, ambtenaren en politici uit de loge waar hij lid van

was, en die via een ingewikkeld schema van pijlen en doorverwijzingen met elkaar verbonden waren. Elio Di Rupo, die ook in het schema voorkwam, vertelde Philippe Engels desgevraagd dat het om een communicatieketen ging waarmee vrijmetselaars elkaar snel op de hoogte kunnen brengen, bijvoorbeeld in geval van een overlijden. Engels, en met hem ook heel wat rechters en politiemensen in Henegouwen die anoniem over hun onbehagen getuigen, geloven dat het daar niet altijd bij bleef.

'De invloed van de loge op de rechtsgang in Henegouwen had in het verleden veel meer aandacht moeten krijgen. De minister van Justitie had al veel langer zijn of haar positief injunctierecht moeten gebruiken om orde op zaken te stellen', meent Engels, die wel erkent dat de invloed van de loge de voorbije jaren is afgenomen.

Volgens Tranparancy International, een internationale organisatie die corruptie in kaart brengt, presteert België even slecht in de strijd tegen corruptie als Rusland en Mexico. De politieke wil ontbreekt om fraude en corruptie krachtdadig aan te pakken, en justitie heeft te kampen met een chronisch gebrek aan middelen. 'Daar kun je niet naast kijken,' zegt Engels, 'maar los daarvan is onze justitie ook gewoon slecht georganiseerd. Er is een groot tekort aan magistraten die voldoende financieel en fiscaal onderlegd zijn om complexe fraude- en corruptiezaken te behandelen, waardoor die zaken steeds maar uitgesteld worden. Maar daar had men binnen het gerecht al lang een mouw aan kunnen passen, door meer financiële magistraten op te leiden.'

Witteboordencriminelen kunnen zich vaak de beste advocaten veroorloven, die de advocaten van de staat te slim af zijn. 'Speurders leveren doorgaans snel en goed werk in financiële en fiscale dossiers, die ze in een paar jaar afronden. Maar dan beginnen de moeilijkheden. De advocaten van de verdediging maken er een procedureslag van, stellen de onafhankelijkheid van de onderzoeksrechter ter discussie, vragen aanvullende onderzoeksdaden, proberen kortom zo veel mogelijk tijd te winnen, en uiteindelijk verkiest justitie zelf vaak een schikking, om te redden wat er nog te redden valt, maar waardoor fraudeurs vrijuit gaan', vervolgt Philippe Engels.

Als het toch tot een vonnis komt, worden vaak lichte straffen uitgesproken, ook als de feiten bewezen zijn, omdat de redelijke termijn voor een proces is verstreken. 'Ik heb veel van zulke vonnissen gehoord in fraudezaken. De schuld is bewezen, de feiten zijn zwaarwegend, maar inmiddels te oud, en dus wordt een milde straf uitgesproken. De bekende bankier Alfred Bouckaert, die moest

aftreden als voorzitter van Belfius omdat hij betrokken bleek in een zaak uit eind jaren 1980, moet over enkele weken voor de rechter verschijnen. Voor feiten van 25 jaar geleden!'

Philippe Engels bracht onlangs in Le Soir Magazine de zaak-Kubla aan het licht. De gewezen MR-burgemeester van Waterloo wordt ervan verdacht dat hij in opdracht van staalbedrijf Duferco hooggeplaatste Congolese functionarissen en politici probeerde om te kopen. Maar de kans dat ook Kubla op zijn minst gedeeltelijk de dans zal ontspringen, is reëel.

'Een proces in eerste aanleg krijgen we op z'n vroegst over een jaar of vijf. Er komt vast een rogatoire commissie in Congo, om daar getuigen te verhoren, speurders moeten ingewikkelde financiële circuits via belastingparadijzen als Malta, Luxemburg en Zwitserland in kaart brengen. Dat vergt tijd. Een uitspraak in beroep volgt allicht drie jaar later. Dat betekent dat in pakweg 2023 een rechter zal moeten oordelen over feiten die teruggaan tot 2009. Daarvan kun je de afloop nu al voorspellen', denkt Philippe Engels somber.

Het veelkoppige monster van de witteboordencriminaliteit, bedreven door nette dames en heren op hoge posities, lijkt op het eerste gezicht minder schadelijk voor de samenleving dan zogenaamde ordinaire criminaliteit. De schade is collectief, hooguit financieel en vaak moeilijk te becijferen. Maar vergeten wordt dat achter die belastingfraude vaak drugshandel, mensenhandel en georganiseerde misdaad schuilgaan. Het feit dat fraudeurs en financiële oplichters makkelijk vrijuit gaan of met een milde straf wegkomen, tast ook het rechtvaardigheidsgevoel in de samenleving aan. 'Justitie is failliet, hoor je nu vaak', besluit Philippe Engels. 'Ik ben het daarmee eens. Maar ik bedoel dat niet op de eerste plaats in geldelijke zin. Justitie is vooral moreel failliet.'